Ընդհանուր տեղեկություններ

1991թ. դեկտեմբերի 24-ին Թուրքիայի Հանրապետությունը պաշտոնապես ճանաչել է Հայաստանի Հանրապետության անկախությունը, սակայն Հայաստանի և Թուրքիայի միջև չեն հաստատվել դիվանագիտական հարաբերություններ:

1993թ. Թուրքիան միակողմանիորեն փակել է Հայաստանի հետ օդային և ցամաքային սահմանները, իսկ 1995թ. վերաբացել է օդային սահմանը:

Հայաստանն ու Թուրքիան մի քանի փորձ են կատարել երկկողմ հարաբերությունները կարգավորելու ուղղությամբ: Հայաստանի նախաձեռնությամբ, 2008թ. հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հերթական փորձի արդյունքում, 2009թ. հոկտեմբերի 10-ին ՀՀ և ԹՀ արտաքին գործերի նախարարները Ցյուրիխում ստորագրել են «Հայաստանի Հանրապետության և Թուրքիայի Հանրապետության միջև դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու մասին» և «Հայաստանի Հանրապետության և Թուրքիայի Հանրապետության միջև հարաբերությունների զարգացման մասին» արձանագրությունները: Այդուհանդերձ, Թուրքիան հրաժարվել է ողջամիտ ժամկետում վավերացնել ստորագրված արձանագրությունները: 2010թ. ապրիլի 22-ին ՀՀ նախագահի հրամանագրով ՀՀ-ն կասեցրել է ստորագրված արձանագրությունների վավերացման գործընթացը, իսկ 2015թ. փետրվարի 16-ի ՀՀ նախագահի մեկ այլ հրամանագրով հայ-թուրքական արձանագրությունները հետ են կանչվել Ազգային ժողովից: 2018թ. մարտի 1-ի ՀՀ նախագահի հրամանագրով դադարեցվել է հայ-թուրքական արձանագրությունների կնքման ընթացակարգը:

ՀՀ կառավարության 2021-2026թթ. ծրագրում արձանագրվել է, որ Կառավարությունը քայլեր է ձեռնարկելու Թուրքիայի հետ առանց նախապայմանների հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ, որը բխում է տարածաշրջանի կայունության, անվտանգության և տնտեսական զարգացման շահերից: 

Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման ներկա գործընթացը մեկնարկել է 2021թ. վերջին։ Երկու երկրների հարաբերությունները կարգավորելու նպատակով Հայաստանի և Թուրքիայի հատուկ ներկայացուցիչները հանդիպել են հինգ անգամ անգամ, համապատասխանաբար՝ 2022թ. հունվարի 14-ին, փետրվարի 24-ին, մայիսի 3-ին, հուլիսի 1-ին և 2024թ. հուլիսի 30-ին։

2022թ. հուլիսի 1-ին Հայաստանի և Թուրքիայի հատուկ ներկայացուցիչները Վիեննայում պայմանավորվածություն են ձեռք բերել հնարավոր ամենասեղմ ժամկետում ապահովել Հայաստան-Թուրքիա ցամաքային սահմանը հատելու հնարավորություն համապատասխանաբար Հայաստան և Թուրքիա այցելող երրորդ երկրների քաղաքացիների համար: Կողմերի միջև նաև պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել հնարավոր ամենասեղմ ժամկետում սկսել Հայաստան-Թուրքիա ուղիղ օդային բեռնափոխադրումների իրականացումը:

2023թ. հունվարի 6-ին Թուրքիան պաշտոնապես ծանուցել է, որ վերացվել են երկու երկրների միջև ուղիղ օդային բեռնափոխադրումներ իրականացնելու բոլոր խոչընդոտները։ 2022թ․ փետրվարից վերականգնվել է երկու երկրների միջև ուղիղ ավիահաղորդակցությունը։

2023թ. փետրվարին Թուրքիայում տեղի ունեցած ավերիչ երկրաշարժից մեկ օր անց՝ փետրվարի 7-ին կայացել է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հեռախոսազրույցը ԹՀ նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ: ՀՀ կառավարության որոշմամբ՝ փետրվարի 8-ին ՀՀ ՆԳՆ փրկարար ծառայության որոնողափրկարարական թիմի 27 անդամներ գործուղվել են Թուրքիայի Ադըյաման քաղաք և մինչև փետրվարի 16-ը մասնակցել երկրաշարժի հետևանքների վերացման աշխատանքներին: Փետրվարի 11-ին հարյուր տոննա մարդասիրական օգնությամբ բեռնված հայկական հինգ բեռնատարները, հատելով հայ-թուրքական Մարգարա-Ալիջան (Իգդիր) ցամաքային սահմանը, ուղևորվել են Թուրքիա: Փետրվարի 15-ին նույն ճանապարհով երկու բեռնատարով Ադըյաման է տեղափոխվել Հայաստանից Թուրքիա տասներկու տոննա մարդասիրական օգնության երկրորդ խմբաքանակը: Փետրվարի 15-ին Անկարայում կայացել է նաև ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանի և ԹՀ ԱԳ նախարար Մևլութ Չավուշօղլուի հանդիպումը, որից հետո նախարար Միրզոյանը Ադըյամանում այցելել է մարդասիրական օգնության երկրորդ խմբաքանակի բեռնաթափման և հայկական որոնողափրկարարական ջոկատի տեղակայման վայրեր:

2024թ. հուլիսի 30-ին տեղի է ունեցել Հայաստանի և Թուրքիայի հատուկ ներկայացուցիչների հանդիպումը երկու երկրների սահմանի Մարգարա-Ալիջան անցման կետում, որի ընթացքում վերահաստատվել են նախորդ հանդիպումների ընթացքում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները: Կողմերը պայմանավորվել են նաև տարածաշրջանային զարգացումներին համապատասխան գնահատել տեխնիկական կարիքները, որոնք հնարավորություն կընձեռեն գործարկել Ախուրիկ/Աքյաքա երկաթուղու սահմանային անցակետը, ինչպես նաև փոխադարձաբար դյուրացնել վիզայի ընթացակարգերը դիվանագիտական/պաշտոնական անձնագրեր ունեցողների համար։

Կարգավորման գործընթացի շրջանակներում ակտիվացել են նաև շփումները երկու երկրների բարձրաստիճան պաշտոնյաների միջև: Մասնավորապես, հանդիպումներ են տեղի ունեցել ՀՀ վարչապետի և ԹՀ նախագահի (2022թ. հոկտեմբերի 6, Պրահա/ Եվրոպական քաղաքական համայնքի գագաթնաժողով; 2024թ. սեպտեմբերի 24, Նյու Յորք/ ՄԱԿ Գլխավոր վեհաժողովի 79-րդ նստաշրջան), երկու երկրների խորհրդարանների նախագահների (2023թ. մայիսի 4, Անկարա /ՍԾՏՀԿ ԽՎ անդամ երկրների խորհրդարանների նախագահների գագաթնաժողով/, 2024թ. հոկտեմբերի 14, Ժնև /Միջխորհրդարանական միության 149-րդ վեհաժողով/) և ԱԳ նախարարների միջև (2022թ. մարտի 12, Անթալիա /Անթալիայի դիվանագիտական ֆորում/, 2023թ. հոկտեմբերի 23, Թեհրան /Տարածաշրջանային խորհրդակցական «3+3» հարթակ/, 2024թ. մարտի 1, Անթալիա /Անթալիայի դիվանագիտական ֆորում/, 2024թ. հոկտեմբերի 18, Ստամբուլ /Տարածաշրջանային խորհրդակցական «3+3» հարթակ/):

Այցեր

Թուրքիա

Հայաստան

Առևտրաշրջանառություն (հզ. ԱՄՆ դոլար)

Թարմացված է առ 27.11.2024: