«Արմենպրես» լրատվական գործակալություն, Հասմիկ Հարությունյան. Պարոն նախարար, հարցս վերաբերում է Մադրիդյան սկզբունքներին: Կազանում, երբ միջնորդները ներկայացրին փաստաթուղթը, որը մերժեց Ադրբեջանը, արդյոք այդ կերպ Մադրիդյան սկզբունքներն անցան, այսպես ասած, պատմության գիրկը, և կա՞ արդյոք հակամարտության կարգավորման նոր սկզբունքներ, որոնց հիման վրա շարունակվում են բանակցությունները: Շնորհակալություն:

 

Էդվարդ Նալբանդյան. Հիմնարար սկզբունքները, որոնք ներկայացվել են եռանախագահների կողմից, մնում են բանակցությունների սեղանին: Եռանախագահող երկրները բազմիցս կոչ են արել կողմերին` արագացնել պայմանավորվածության ձեռքբերումը հիմնարար սկզբունքների շուրջ: Դրանք հիմնված են ուժի կամ ուժի սպառնալիքի չկիրառման, իրավահավասարության և ինքնորոշման և տարածքային ամբողջականության սկզբունքների վրա։ Էնիսկիլենում 2013թ. Մեծ ութնյակի գագաթաժողովի շրջանակներում Ռուսաստանի, Միացյալ Նահանգների և Ֆրանսիայի նախագահների կողմից ընդունված Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ հայտարարությունում, և դա անցյալ տարվա Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորման վերաբերյալ կարևորագույն փաստաթուղթն է, կոչ է արվում վերահաստատել հավատարմությունը, հանձնառությունն այդ սկզբունքներին:

Եվ, ինչպես գիտեք, ի տարբերություն Ադրբեջանի, Հայաստանն անմիջապես վերահաստատեց իր հավատարմությունն այդ սկզբունքներին:

Ուրիշ բան է, որ Ադրբեջանն ապարդյուն շարունակում է փորձել անտեսել թե՛ այդ սկզբունքները, թե՛ եռանախագահների կողմից արվող կոչերը: Դրա վառ օրինակն է, երբ 2013թ. Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարության գործունեության ամփոփման մեջ, որը ներկայացվել է մի քանի օր առաջ մամուլին, որևէ խոսք չկա Էնիսկիլենում ընդունված հայտարարության վերաբերյալ։ Այնպիսի տպավորություն է, որ Ադրբեջանը ձևացնում է, թե ամենակարևոր փաստաթուղթը ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման վերաբերյալ, որն ընդունվել է անցյալ տարի միջնորդության միջազգային մանդատ ունեցող երկրների կողմից, ընդհանրապես գոյություն չունի։

Չնայած այդ բոլորին, իհարկե, գիտեք, բանակցությունները շարունակվում են, որովհետև բանակցային գործըթնացին այլընտրանք չկա: Վաղը ես մեկնում եմ Փարիզ, որտեղ հանդիպում կլինի եռանախագահների հետ, իսկ հաջորդ օրը նաև նախատեսված է հանդիպում Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարար Մամեդյարովի հետ:

- «Ինտերֆաքս» գործակալություն. Հովհաննես Քոսյան. Պարոն նախարար, այս օրերին կարծիքներ են հնչում, որ Վրաստանի և Իրանի հետ Հայաստանի հարաբերություններում որոշակի լարվածություն կա: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք դա: Սա առաջինը: Եվ երկրորդը. վերջերս առաջարկություն հնչեց վերանվանել Հայաստանի Հանրապետությունը Արևելյան Հայաստանի Հանրապետության: Ձեր արձագանքը:

- Էդվարդ Նալբանդյան. Ինչ վերաբերվում է մեր հարևան երկրներին` Վրաստանին և Իրանին, ապա Հայաստանը 2013թ. շարունակել է բարիդրացիական սերտ համագործակցությունն այդ երկրների հետ։ Չնայած և՛ Հայաստանում, և՛ Վրաստանում, և՛ Իրանում նախագահական ընտրությունների տարի էր 2013 թվականը, բավական ինտենսիվ փոխայցելություններ կայացան:

Գիտեք, որ վարչապետ Իվանիշվիլին առաջին իր այցելություններից մեկը կատարեց Հայաստան, և այդ այցելությունը բավական հագեցած էր, բովանդակալից և արդյունավետ: Կայացել է նաև Հայաստանի և Վրաստանի խորհրդարանների նախագահների հանդիպումը: Բազմաթիվ փոխայցելություններ են կատարվել նախարարական մակարդակով:

Արտաքին գործերի նախարարն է այցելել Թբիլիսի և Վրաստանի արտգործնախարարը` Երևան։ ԱԳ նախարարների միջև մի շարք հանդիպումներ են կայացել միջազգային կառույցների, համաժողովների շրջանակներում:

Պաշտպանության նախարարներն են փոխայցելություններ կատարել, էներգետիկայի նախարարները, մշակույթի նախարարները և այլն: Այս շարքը կարելի է շարունակել։ Արտաքին գործերի նախարարը և էներգետիկայի նախարարը Թբիլիսիում էին գտնվում նորընտիր նախագահ Մարգվելաշվիլիի երդմնակալությանը, և այդ ժամանակ նաև հանդիպումներ կայացավ նախագահի և վարչապետի հետ։

Նախագահ Մարգվելաշվիլին ունի Հայաստանի Հանրապետության նախագահի հրավերը, և մենք սպասում ենք, որ մոտ ժամանակներս կկայանա Վրաստանի Հանրապետության նորընտիր նախագահի այցելությունը Հայաստան:

Ինչ վերաբերում է Իրանին, չնայած ընտրություններ էին, բայց տարին բավական հագեցած էր: Հայաստանի Հանրապետության նախագահը Թեհրանում հանդիպում ունեցավ նորընտիր նախագահ Ռոհանիի հետ, մասնակցեց նրա երդմնակալությանը։ Իրանի արտգործնախարարն էր այցելել Երևան, ես այցելեցի Թեհրան:

Արտգործնախարարների միջև բազմաթիվ հանդիպումներ են կայացել տարբեր միջազգային ֆորումների և կոնֆերանսների շրջանակներում:

ՀՀ Էներգետիկայի նախարարը, ով նաև ղեկավարում է հայկական պատվիրակությունը միջկառավարական հանձնաժողովում, այցելել է Իրան, իր գործընկերն է եկել Հայաստան:

Առաջիկայում` մի քանի շաբաթից, նախատեսված է միջկառավարական հանձնաժողովի նիստը, որը պետք է կայանա Թեհրանում։ Նախատեսված է արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնական այցելությունը Թեհրան: Այսպես կարելի է բավական երկար շարունակել:

Դրա համար ինչ-որ ասեկոսեներ, թե խնդիրներ չգիտեմ ինչեր կան: Միգուցե այդ մարդիկ պրոբլեմներ ունեն ըմբռնման իմաստով։

Ինչ վերաբերվում է պարոն Աշոտյանի հայտարարությանը, պարոն Աշոտյանն իր կարծիքն է հայտնել: Ամեն մարդ կարող է անձնական կարծիք ունենալ:

Կառավարությունում այդպիսի հարց չի քննարկվել և չի քննարկվում:

- «Մեդիամաքս», Արամ Արարատյան. Եթե հնարավոր է, երկու հարց: Առաջինը` վերջերս քննադատական խոսքեր հնչեցին առ այն, որ Հայաստանը մեկուսացման մեջ է, կամ որ այցելելով այս կամ այն հեռավոր և Հայաստանին գուցե ոչ այդքան մոտիկ երկիր` մենք հրահրում ենք Թուրքիային և Ադրբեջանին ավելի ակտիվ գործողությունների: Ի՞նչ կպատասխանեք այդ առումով: Եվ երկրորդը` հաջորդ տարի աշխարհը կնշի ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը: Այդ կտրվածքով սպասու՞մ եք Թուրքիայից ինչ-որ գործողություններ, կամ ինչ-որ ազդակներ տեսնու՞մ եք, խոսե՞լ եք Դավութօղլուի հետ Ձեր հանդիպման ժամանակ, բայց այնուամենայնիվ զգու՞մ եք` իրենց կողմից դիրքորոշման փոփոխություն կարո՞ղ է լինել, թե` ոչ: Շնորհակալություն:

- Էդվարդ Նալբանդյան. Քննադատություններին ես միշտ բավական ուշադրությամբ եմ վերաբերվում, հարգանքով։ Տարբեր կարծիքներ արտահայտելը լավ երևույթ է և պետք է հարգանքով վերաբերվել: Բայց իհարկե, ոչ միշտ է, որ քննադատողներն իրավացի են լինում:

Ես ասացի այս տարվա այցելությունների մասին, մանրամասն կարող եք տեսնել հաշվետվության մեջ` մեր կայքում։ Բայց եթե նայեք ասենք 2008 թվականից, ապա Հայաստան է այցելել 40 պետության և կառավարության ղեկավար, Հայաստանի Հանրապետության նախագահը 100-ից ավելի այցելություններ է կատարել արտերկիր, Հայաստան է այցելել 120 արտգործնախարար և միջազգային կազմակերպության ղեկավար: Հայաստանի արտգործնախարարը 200-ից ավելի այցելություն է կատարել:

Ստորագրվել է շուրջ 500 միջազգային պայմանագիր: Բացվել է 15 նոր դեսպանություն:
Արդյո՞ք սա նշանակում է մեկուսացում:

Իհարկե լսել եմ այն կարծիքները, որ պետք չէ գնալ մի երկիր, որովհետև դա կարող է հրահրել ինչ որ երրորդ երկրի` ակտիվացնել հարաբերություններն այդ այցելած երկրի հետ: Մինչև նման քննադատություն հնչեցնելը, կարծում եմ ճիշտ կլինի ծանոթանալ այդ երրորդ երկրի և այցելած երկրների միջև հարաբերությունների ինտենսիվությանը, ակտիվությանը և մակարդակին, և հետո միայն դատողություններ անել:

Մի կողմից ասում են, որ մեկուսացման մեջ ենք, մյուս կողմից պնդում, որ պետք չէ գնալ այլ երկրներ, պետք չէ դեսպանություններ բացել:

Մեկ բան պարզ է՝ դիվանագիտությունն իրականացվում է այցելությունների, բանակցությունների, հանդիպումների, պայմանավորվածությունների, պայմանագրերի, դիվանագիտական ներկայացուցչությունների հիմնադրմամբ:

Մեկ քննադատում են, որ ինչ-որ երկրի հետ վատացել են հարաբերությունները, հետո էլ մի ժամանակ անց աղմուկ են բարձրացնում, որ չափազանց սերտացել են այդ նույն երկրի հետ հարաբերությունները:

Լսել եմ, անգամ ասում են, թե մեզ համար ոչ կարևոր երկիր ենք այցելում։ Դա անհեթեթ մոտեցում է։ Պետք չէ աշխարհին նայել ասեղի անցքից:

Ինչպես ասացի, քննադատություններին ուշադրությամբ ենք վերաբերվում, բայց քննադատությունները, որոնց մասին դուք հիշատակեցիք, իրար հակասող, իրարամերժ, այսինքն տրամաբանությունից հեռու են:

Ինչ վերաբերում է Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին, և արդյոք դա քննարկվել է Թուրքիայի նախարարի հետ։ Ցեղասպանության հարցը հիշատակվել է մեր հանդիպման ժամանակ։ Այսքանը կարող եմ ասել։ Ինչ վերաբերում է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանը, Թուրքիայի դիրքորոշումը մինչ այսօր չի փոխվել:

Թուրքիայի արտգործնախարարը եկել էր և կրկնում էր այն, ինչ ասել էր ինձ չորս տարի առաջ։ Այդ պատճառով փաստորեն կասեցվեցին հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ քայլերը, գործընթացը։

Ես Դավութօղլուին ասացի, որ չորս տարի առաջ պատասխանը տվել եմ և հիմա վերադարձել և կրկնում ես նույնը։ Ուզո՞ւմ ես ևս չորս տարի կամ ավել կորցնենք: Մենք կսպասենք, երբ Թուրքիան պատրաստ կլինի առանց նախապայմանների կարգավորել հարաբերությունները Հայաստանի հետ։ Մեր այս դիրքորոշումն աջակցություն է վայելում միջազգային հանրության կողմից:

- Հայաստանի Հանրային Ռադիո. Պարոն նախարար, Ձեր ռուսաստանցի գործընկեր պարոն Լավրովը երեկ հայտարարեց, որ կան արդեն նոր առաջարկներ։ Արյոք քննարկվում են այդ առաջարկները Մինսկի խմբի շրջանակներում, արդյոք ներկայացվել են այդ նոր առաջարկները Ձեզ: Եվ երկրորդ հարցը, հետևու՞մ եք արդյոք ԱԳՆ նոր մասնաշենքի կառուցմանը և տեսե՞լ եք արդյոք` հարմա՞ր է այս շենքի հետ համեմատած:

- Էդվարդ Նալբանդյան. Կարծեմ Ռուսաստանի արտգործնախարարի խոսքերը, միջուցե թարգմանության պատճառով, մի փոքր ուրիշ ձևով է ներկայացվում: Ինքը ասել էր, որ «есть наработки», այսինքն ձևակերպումների մասին է խոսքը:

Ինչու՞ համար ենք մենք հանդիպում։ Անցյալ տարի չորս-հինգ անգամ Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների հանդիպում է կայացել: Եվ դուք գիտեք, որ Վիեննայում նախագահների հանդիպումից հետո արտգործնախարարներին հանձնարարվեց շարունակել բանակցությունները, փորձել համաձայնության գալ այդ սկզբունքների շուրջ: Հիմա սկզբունքների շուրջ ո՞նց ենք համաձայնության գալու առանց մի կողմից, մյուս կողմից կամ եռանախագահների կողմից այսպես կոչված «наработканер»-ի: Դա աշխատանքային գործընթաց է։ Նոր առաջարկների մասին չի խոսքը։

Շենքի վերաբերյալ։ Այո, նոր շենքի վերաբերյալ մենք ոչ միայն ուշադրությամբ ենք հետևում, այլ նաև նախագծային փուլում մասնակցել ենք և ըստ կառուցման ընթացքի հետևում ենք` ինչպես է դա ընթանում։ Ինչպիսի՞ կարիքներ և պահանջներ ունի արտգործնախարարությունը նոր կառուցվող շենքի վերաբերյալ։ Ակնկալիքն այն է, որ շենքը պետք է լինի ավելի ֆունկցիոնալ և հարմարավետ։ Նախարարությունը մոտիկից հետևում է այդ գործընթացին:

- «Կենտրոն» հեռուստաընկերություն, Նաիրի Հոխիկյան. Պարոն նախարար, 2014թ. հունվարի 1-ից Ռուսաստանի Դաշնություն առանց մուտքի վիզա մուտք գործելու համար այլ պետությունների քաղաքացիները պետք է մնան այնտեղ 90 օր` յուրաքանչյուր 180 օրվա ընթացքում: Դա նշանակում է, որ փաստորեն այլ պետությունների քաղաքացիները չեն կարող, ինչպես նախկինում, միանգամից դուրս գալ և անմիջապես վերադառնալ Ռուսաստան: Հարց` Մաքսային միություն մտնելու դեպքում Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների համար բացառություններ կարո՞ղ են լինել: Շնորհակալություն:

- Էդվարդ Նալբանդյան. Բոլոր երկրներն իրավունք ունեն ընդունել իրենց ընթացակագը` մուտքի արտոնագրային ռեժիմի վերաբերյալ: Ձեր կողմից հիշատակվածը ընթացակարգ է, որն ընդունված է Ռուսաստանի կողմից և պետք է հարգել դա: Ի՞նչ բացառություն կարող է լինել Հայաստանի համար Մաքսային միությանն անդամակցության հետ կապված:

Մաքսային միությունը վերաբերում է առևտրական, տնտեսական, մաքսային կանոնակարգերին։ Չեմ բացառում, որ հետագայում այս հարցի շուրջ կարող են բանակցություններ լինել։ Չեմ բացառում, որ ապագայում այլ զարգացումներ են հնարավոր։

- «Առավոտ» օրաթերթ, էմմա Գաբրիելյան, Պարոն Նալբանդյան, հարցս մի քիչ ավելի սահմաններից դուրս է, թեև դուք այսօր 2013 թվականն եք ամփոփում, այնուամենայնիվ: Դուք 6 տարի արդեն արտգործնախարար եք եղել: Ձեր արտգործնախարար եղած ժամանակ Հայաստան– Թուրքիա արձանագրությունների գործընթացը սկսվեց, Եվրամիության հետ Ասոցացման գործընթացը, որը չստորագրվեց:

6 տարվա կտրվածքով Դուք ամենակարևոր ձեռքբերումը Հայաստանի արտգործնախարարության, Ձեր կողմից, ո՞րն եք համարում:

- Էդվարդ Նալբանդյան. Ընդհանրապես, դիվանագիտության կարևոր ձեռբերումը կարող է լինել երկրի բարեկամների թվի ավելացումը, հարաբերությունների աշխարհագրության ընդլայնումը, և այդ իմաստով, ես քիչ առաջ մի քանի թվեր հնչեցրեցի, ներկայցրեցի։ Կարծում եմ, որ այս իմաստով ինչ-որ առաջընթաց կա։

Բայց Դուք գիտեք, որ այս 6 տարվա ընթացքում ես երբևէ առիթը չեմ օգտագործել, որ կրծքիս խփելով ասեմ այս արեցինք, այն արեցինք։ Այսինքն` պետք է համեստ և հանգիստ ձևով շարժվել առաջ, առանց փոսի վրայով թռչելուց առաջ «հոպ» ասելու։
Ինչպես մեկ անգամ ես նշել էի, դիվանագիտությունը դա սառցալեռ է, և սառցալեռի միայն վերևի մասն է երևում, և եթե շուռ ես տալիս այդ սառցալեռը, ուրեմն այդ դիվանագիտությունը կկործանվի:

- «News.am». Պարոն նախարար, խնդրում եմ մի երկու խոսք Դիվանագիտական ակադեմիայի մասին: Ինչքանո՞վ է դա արդարացված: Ի՞նչ կադրեր է այն ստեղծում:

- Էդվարդ Նալբանդյան. Չգիտեմ ինչու` դիվանագիտական դպրոցին մենք չենք անդրադարձել ամփոփման մեջ։ Չնայած մեր դիվանագիտական դպրոցն արժանի է հիշատակման և ոչ միայն հիշատակման։ 4 տարի առաջ դպրոցի բացման մասին որոշումն արդարացրել է իրեն։Այս 4 տարվա արդյունքում դիվանագիտական դպրոցը, կարծում եմ, որ արդեն կայացած կառույց է:

Դիվանագիտական դպրոցի մոտ 40 շրջանավարտ արդեն աշխատում են արտգործնախարարությունում։ Նրանցից կարծեմ 15-ն արդեն գործուղվել են արտասահմանում մեր դիվանագիտական ներկայացուցչություններ։

Այս 4 տարվա ընթացքում 4 տասնյակ երկրներից 200-300 դասախոս է դասավանդել դպրոցում, ելույթներ են ունեցել արտգործնախարարներ, տարբեր միջազգային կազմակերպությունների բարձրաստիճան ներկայացուցիչներ, դեսպաններ։ Այսօր այդ դպրոցի շրջանավարտների բավական բարձր պահանջարկ կա ոչ միայն ԱԳՆ վարչություններում, այլ նաև արտերկրում մեր դիվանագիտական ներկայացուցչություններում:

Շուտով 2013թ. ունկնդիրների ավարտական քննություններն են լինելու: Ես հանդիպել եմ իրենց և տեսել, որ խոստումնալից երիտասարդներ կան 2013թ. ավարտողների մեջ:

Սպասվում են նոր ունկնդիրներ, այսինքն գործընթացը շարունակվում է։ Ես վստահ եմ, որ այն երիտասարդները, ովքեր ավարտել են դիվանագիտական դպրոցը և այսօր համալրել արտգործնախարարության շարքերը, նրանք կարող են լինել բավական խոստումնալից դիվանագետներ, ովքեր լավագույն ձևով կպաշտպանեն մեր երկրի, մեր պետության, մեր ժողովրդի շահերը:

- Ազատություն ռադիոկայան. Առաջինը Դուք ասացիք, որ Թուրքիայի արտգործնախարարը Ձեզ կրկնեց այն խոսքերը, ինչ ասել էր 4 տարի առաջ, սակայն չնշեցիք [որ խոսքերը]. կասե՞ք խնդրեմ ինչ է կրկնել Ձեզ պարոն Դավութօղլուն և երկրորդ հարցը. հաշվի առնելով վերջին օրերին սահմանին տեղի ունեցած միջադեպը, երբ զոհվեց հայ զինվոր, հանրության մոտ մի տեսակ քննադատական մոտեցում է ձևավորվել` «սահմանին զինվորներ են զոհվում, մենք շարունակում ենք բանակցել ադրբեջանցիների հետ»։ Չե՞ք կարծում, ազդեցություն չի՞ ունենա արդյոք սահմանին տեղի ունեցած միջադեպը բանակցային գործընթացի վրա: Խոսքս այս դեպքում ոչ հայտարարություններին է վերաբերում, որովհետև բազմիցս են հնչում հայտարարություններ, որ ազդեցություն կունենա, բայց սահմանին շարունակում են զոհեր լինել, մենք շարունակում ենք բանակցել։ Շնորհակալություն։

- Էդվարդ Նալբանդյան. Ինչ վերաբերում է Թուրքիայի արտգործնախարարի հետ հանդիպմանը, ես ասացի, որ խոսքը գնում է այն մասին, թե Թուրքիան երբ պատրաստ կլինի առանց նախապայմանների հարաբերությունների կարգավորմանը։ Դա նշանակում է, որ թուրքական կողմից շարունակվում են նախապայմանները։ Ձևացնում են, որ իբր նախապայմաններ չկան, բայց փաստորեն խոսում են նախապայմանների լեզվով։ Իհարկե, այդ մոտեցմամբ անհնար է առաջ շարժվել։ Ինչ վերաբերում է մնացած մանրամասներին. գիտեք, որ դիվանագիտական հանդիպումների վերաբերյալ մամուլի համար հրապարակումներ են լինում ըստ երկուստեք պայմանավորվածության։ Այդ կարգի պայմանավորվածությունները սովորաբար չեն խախտվում: Իմ ասածների մեջ արդեն բավականին մանրամասներ կային:

Ինչ վերաբերում է շփման գծում միջադեպին՝ դա առաջին անգամը չէ։ Երկու օր առաջ մենք Ղարաբաղի իմ գործընկերոջ՝ արտաքին գործերի նախարար պարոն Միրզոյանի հետ էինք հանդիպում և մեր հանդիպման մասին մամուլին տրված հաղորդագրության մեջ հստակ և պարզ ձևով նշեցինք, որ այս կարգի անպատասխանատու քայլերը խանգարում են բանակցային գործընթացին։

Երեկ հանդիպում կայացավ Հարավային Կովկասում Եվրամիության ներկայացուցչի, Ֆիլիպ Լըֆորի հետ, որից հետո տարածված հաղորդագրության մեջ ասվեց, որ այդպիսի սադրանքները լրացուցիչ խոչընդոտներ են ստեղծում, խանգարում են բանակցային գործընթացին։ Դուք նկատեցիք, որ եռանախագահներից մեկն իր թվիթում, մեկնաբանությունում բավական հստակ ասաց, որ այդ կարգի միջադեպերը, խանգարում են բանակցային գործընթացին։ Բայց իրականությունն այն է, որ բանակցային գործընթացին այլընտրանք չկա։ Այդ պատճառով էլ մենք շարունակում ենք բանակցությունները։

Ադրբեջանն է, որ, ինչպես նախորդ հարցին պատասխանելով ասացի, ձևացնում է, որ եռանախագահները, միջազգային հանրությունն ուրիշ կարծիք ունեն։

Հիմնախնդրի կարգավորման հարցը բարձրացվել է Միացյալ նահանգների, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի նախագահների մակարդակի: Իրենց կողմից 5 հայտարարություն է ընդունվել։ Իսկ Ադրբեջանը ձևացնում է, որ ընդհանրապես ինչ-որ ասում են եռանախագահները` իրեն չի վերաբերում: Դա միջազգային հարաբերություններում միակ հակամարտությունն է, որի վերաբերյալ 5 հայտարարություն է ընդունվել այդ մակարդակով։ Մանրամասն ներկայացվում են մեկ ամբողջություն հանդիսացող սկզբունքներ, տարրեր, որոնց հիման վրա այդ հիմնախնդիրը պետք է կարգավորվի:

Հայաստանը լ՛Աքվիլայից, Մուսկոկայից, Դովիլից, Լոս Կաբոսից, Էնիսկելինից հետո րոպեներ անց ամեն անգամ հայտարարում էր, որ պատրաստ ենք գնալ կարգավորման դրանց հիման վրա։ Էնիսկիլենից հետո րոպեներ անց մենք կետ առ կետ մեկնաբանեցինք այդ հայտարարությունը և ասացինք, որ կիսում ենք եռանախագահների մոտեցումները, այսինքն միջազգային հանրության մոտեցումն այդ հարցի կարգավորման վերաբերյալ:
Այսինքն մեր մոտեցումը համահունչ է եռանախագահների՝ միջազգային հանրության մոտեցմանը։

Ադրբեջանը միջազգային հանրության մոտեցումները ոտքից գլխի վրա է դնում։ Ադրբեջանի արտգործնախարարության 2013թ. հաշվետվության մեջ հիշատակվում են Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորման հետ առնչություն չունեցող ինչ-որ կառույցների կարծիքներ հիմնահարցի վերաբերյալ և անտեսվում է Էնիսկիլենի հայտարարությունը։ Չեմ կարծում, որ իրենք իլյուզիաներ ունեն այդ կապակցությամբ, ուղղակի փորձում են իրենց հանրային կարծիքը, իրենց ժողովրդին մոլորության մեջ գցել, թե իբր միջազգային հանրությունն իրենց աջակցում է:

- Գալա հեռուստաընկերություն. Պարոն նախարար, Ձեր գլխավորած պատվիրակությունը վերջերս եղավ Պանամայում, Պերուում, Կուբայում, արդյոք ճիշտ չե՞ք համարում դրա փոխարեն աշխատանքներ տանեիք, որպեսզի ընդգրկվեիք Ժնևյան բանակցություններում, որովհետև այնտեղ քննարկվելու է շատ կարևոր հարց՝ Սիրիայի հակամարտությունը, որը տարածաշրջանի առումով շատ ավելի է կապված Հայաստանի հետ, և այնտեղ կա հայ համայնք, որն այսօր լուրջ խնդիրներ ունի, իսկ Ձեր պատվիրակությունն առայժմ Պերու և Պանամա է գնում: Շնորհակալություն:

- Էդվարդ Նալբանդյան. Ձեզ ասեմ հետևյալը. ՄԱԿ-ում մեր ներկայացուցչին մի քանի հարցումներ էին եղել այդ կապակցությամբ, քանի որ Ժնև-2 կոնֆերանսը ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարի հրավերով և իր հովանու տակ է կազմակերպվել: ՄԱԿ-ում մեր ներկայացուցիչը պատասխան է տվել համաժողովին հրավիրյալների վերաբերյալ։ Նա նշել է, որ համաժողովին հրավիրված են ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի մշտական անդամները, Մեծ ութնյակի, Քսանի խմբի անդամ երկրների և դոնոր պետությունները:

Ժնևում կոնֆերանսն այսօր է տեղի ունենում։ Սա մի գործընթացի սկիզբ է, որ միջազգային հանրության, Մերձավոր Արևելքի ժողովուրդների, Սիրիայի ժողովրդի ակնկալիքով կարող է բերել հարցերի կարգավորմանը։

Ինչ վերաբերում է լատինամերիկյան երկրների այցելությանը։ Ձեզ խորհուրդ կտամ նայեք, թե լատինաամերիկյան այդ երեք երկրներում անցած տարի ինչ է ընդունվել Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ և դրանից հետո Ձեր դատողությունները կանեք։ Եվ դրանից հետո միգուցե կգաք արտգործնախարարություն, կխոսենք։ Բաներ կան, որ հրապարակային պատասխանելը ճիշտ չի լինի։ Մենք բանավեճի չենք եկել այստեղ, այլ մամուլի ասուլիսի, արտգործնախարարի ասածը պաշտոնական դիրքորոշում է արտահայտում և արձագանք է ստանում նաև արտերկրում:

Այն երկրները, որտեղ մենք գնացել ենք` կարևորագույն երկրներ են։ Մենք մտադիր ենք լատինաամերիկյան երկրների հետ ավելի ակտիվացնել մեր հարաբերությունները։ Առավել ընդլայնելով մեր հարաբերությունների աշխարհագրությունը, մենք մտադիր ենք այցելել այն երկրներ, որտեղ դեռևս չենք եղել՝ ակտիվացնելու մեր կապերը այդ պետությունների հետ։

Մենք դեռ ունենք 3 ներկայացուցչություն Լատինական Ամերիկայում՝ Բրազիլիայում, Մեքսիկայում և Արգենտինայում։ Այդ երեք երկրներից փորձելու ենք ծածկել տարածաշրջանը, որը կարևորագույն տարածաշրջաններից է, միջազգային հարաբերություններում բավական մեծ կշիռ ունեցող:

Կարծում եմ, որ այդ այցելությունները շատ կարևոր էին, և կարող եմ ասել բավականին արդյունավետ բանակցություններ կայացան իմ գործընկերների հետ, որոնք խոստումնալից են այդ երկրների, լատինաամերիկյան տարածաշրջանի հետ մեր հարաբերությունների առավել զարգացման առումով։

Չկա աշխարհում կարևոր և ոչ կարոր երկիր: Անցյալ տարի, երբ ես Ինդոնեզիա էի այցելել, մեկն ասաց, չէ մի չէ` Ինդոնեզիա: Ինդոնեզիան դա 250 մլն բնակչություն ունեցող երկիր է… Չպատմեմ հիմա։ Ինտերնետում կարելի է նայել հասկանալու համար, թե Ինդոնեզիան ինչ է։ Չի կարելի ոչ կոռեկտ արտահայտություններ թույլ տալ թե՛ մեծ, թե՛ փոքր երկրների վերաբերյալ։ Դուք պատկերացրեք, որ մեկը մեր մասին այդպիսի բաներ ասի: Ինչպե՞ս դա կընդունեք։ Մենք պետք է փորձենք զարգացնել մեր հարաբերությունները բոլոր երկրների հետ և դա է մեր դիվանագիտության նպատակը՝ ընդլայնել Հայաստանի բարեկամների, գործընկերների թիվը:

- Civilnet. Պարոն Նալբանդյան, Դուք նշեցիք, որ Մաքսային միությանն անդամակցումը բխում է Հայաստանի ռազմավարական և տնտեսական շահերից: Ցանկանում եմ հարցնել, թե ինչու՞ էր այդ որոշումը գաղտնի պահվում հասարակությունից մինչև սեպտեմբերի 3-ը, և արդյոք Դուք տեղյա՞կ էիք այդ որոշումից, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ սեպտեմբերի 3-ի նախօրեին Ձեր տեղակալը հայտնում էր, որ Հայաստանի անդամակցությունը Մաքսային միությանը հնարավոր չէ:

- Էդվարդ Նալբանդյան. Չեմ կարծում, որ արտգործնախարարի տեղակալը ամսի 3-ին նման բան է հայտարարել: Ես վստահ եմ, որ ամսի 3-ին այդպիսի բան չէր կարող ասել:

Որևէ բան գաղտնի չէր պահվում: Այն ժամանակ, երբ այդ որոշումները հասունացան, և հասունացան այն աստիճան, որ անդամակցության որոշումը հնարավոր դարձավ և կարելի էր համապատասխան գործընթաց սկսել, արվեց համապատասխան հայտարարություն՝ Հայաստանի և Ռուսաստանի նախագահների կողմից:

Դա չէր նշանակում դեռ անդամակցություն, դա նշանակում էր, որ Հայաստանն առաջին անգամ պաշտոնապես հայտարարեց, որ որոշում է ընդունել անդամակցել Մաքսային միությանը:

Հայաստանը բազմիցս էր արտահայտվել, որ այո՛, մենք ցանկություն ունենք անդամակցել Մաքսային միությանը: Եթե Դուք ուշադիր լինեք և նայեք կայքերում Հայաստանի Հանրապետության նախագահի հարցազրույցները, Դուք կտեսնեք, որ երբ հարցրել էին, արդյոք Հայաստանը ցանկանում է լինել Մաքսային միության անդամ, Հայաստանի Հանրապետության նախագահն ասել էր՝ այո:

Այդ հարցազրույցը հիմա էլ կա կայքերում: Ուղղակի Հայաստանը հրավիրված չէր:
Այդպես էլ ասվել էր մեր նախագահի կողմից:

Մասնագիտական, փորձագիտական մակարդակով հստակ չէր՝ արդյոք դա հնարավոր է: Երբ դա հասունացավ, համապատասխան որոշում ընդունվեց։ Վստահ եղեք, գաղտնիք պահելու կարիք չկար:

Իսկ ինչ վերաբերում է աշխատանքային գործընթացներին՝ փաստաթղթերին, ձևակերպումներին և այլն, դա բնական բանակցային գործընթաց է։ Եթե դա արվի մամուլի միջոցով, ապա բանակցությունները չեն ընթանա ընդհանրապես: Այդ ժամանակ բանակցություններ պետք չեն, կարելի է թերթերով հայտարարել մեր դիրքորոշումն այս է, մյուս կողմինը՝ այն է, և ադյոք դրանից դրական արդյունք կարելի է ակնկալել։

Իհարկե՝ ոչ: Բանակցությունների ընթացքը հրապարակային չի արվում ոչ թե ինչ-որ գաղտնիքներ պահելու համար, այլ կարգն է այդպես: Բոլոր երկրները բանակցում են այդ ձևով, գոյություն ունի բանակցային գործընթացի որոշակի աշխատակարգ:

- Գազետա.ռու. Մի փոքրիկ հարց Շարլ Ազնավուրի մասին: Նա ոչ միայն շանսոնյե է, այլև` դիվանագետ, ընդ որում ոչ միայն Շվեյցարիայում, այլ ողջ աշխարհում: Նա իր վերջին հարցազրույցում ասել էր, որ այո, իրենք լսում են այդ պրոբլեմները Հայաստանում, բայց ոչինչ չեն անում: Դուք ինչպե՞ս եք իրեն գնահատում:

- Էդվարդ Նալբանդյան. Շատ բարձր, ինչպես և ողջ հայ ժողովուրդը։ Պատահում է, երբ մամուլում մեկ խոսք այս կողմ, մեկ խոսք այն կողմ աղավաղում են խոսքերը և հետո եզրակացություններ անում: Շառլ Ազնավուրը մեծ անձնավորություն է և չի նստելու ամեն թերթի գրածին պատասխանի՝ սա այսպես եմ ասել, նա՝ այնպես: Շառլ Ազնավուրի հետ, ում ես ոչ միայն սիրում և հարգում եմ որպես Շառլ Ազնավուր, այլ ես իրեն շատ երկար ժամանակ ճանաչում եմ անձնապես, և իսկապես խոր ակնածանքով եմ վերաբերվում իրեն։ Իր հետ բազմիցս ճանապարհորդել ենք, շփվել ենք, և շարունակում ենք մեր շատ սերտ հարաբերությունները ոչ միայն որպես մեր Հանրապետության դեսպանի և ոչ միայն հռչակավոր Շառլ Ազնավուրի, մեծ հայի հետ, այլև որպես անձի՝ շատ պարզ, շատ իմաստուն և շատ ջերմ անձնավորության։

Կարծում եմ, որ բոլոր այն արտահայտությունները, որոնք նա արել է մեր հանդիպումների, մեր զրույցների ժամանակ, նա իհարկե ունի շատ ճիշտ, շատ իմաստուն մոտեցումներ, պետք է հարգանքով վերաբերվել այդ մարդու թե՛ ասածներին, թե՛ արածներին, այլ ոչ թե` օգտագործենք Շառլ Ազնավուրի անունը շահարկումների համար։

Նա մեծ հայրենասեր է, լիովին և մեծապես իր Հայրենիքի կողքին է և աջակցում է այն քաղաքականությանը, որը վարում է Հայաստանի Հանրապետությունը: