Գերմանիայի երկրորդ հեռուստատեսություն. Հարցս ուղղում եմ Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարին: Դուք քիչ առաջ գոհունակություն հայտնեցիք Գերմանիայի Բունդեսթագի՝ Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ ընդունած բանաձևի առնչությամբ: Պարոն նախարար, կարո՞ղ եք ասել, թե ինչ է դա նշանակում Հայաստանի քաղաքականության համար:

Էդվարդ Նալբանդյան. Մեր քաղաքականությունն ուղղված է նոր ցեղասպանությունների, մարդկության դեմ նոր հանցագործությունների կանխարգելմանը: Եվ Բունդեսթագի ընդունած այս որոշումը կարևոր է ոչ միայն ճանաչման և դատապարտման իմաստով, այլ նաև մեծ նպաստ է կանխարգելմանն ուղղված միջազգային հանրության ջանքերին: Շատ կարևոր էր այն իմաստուն ձևակերպումը, որ արվեց՝ ի շարունակություն նախագահ Գաուկի՝ անցյալ տարի արված հայտարարարության, որով Գերմանիան նաև ճանաչում է պատասխանատվության իր մասը: Դա շատ կարևոր քայլ է միջազգային հանրության ջանքերում՝ ուղղված մարդկության դեմ նոր հանցագործությունների, նոր ցեղասպանությունների կանխարգելմանը:

Արմենիա հեռուստաընկերություն. Հարցս ուղղում եմ պարոն Նալբանդյանին: Ադրբեջանի նախագահն իր վերջին ելույթում հայտարարեց, որ պատրաստ է քննարկել Արցախի ինքնավարության հարցը. իբրև թե Ղարաբաղին կարող է տրվել միայն ինքնավար կարգավիճակ Ադրբեջանի կազմում` բերելով Նախիջևանի օրինակը։ Ալիևը ասել է, թե հանդիպմանը հենց դրա մասին է խոսվել: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք դա:

Էդվարդ Նալբանդյան. Ասեմ, որ ադրբեջանական կողմի հետ ամեն հանդիպումից հետո եռանախագահները հարց են տալիս, թե արդյոք այս անգամ հնարավոր կլինի հարգել հանդիպման ընթացքում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները: Ես միշտ իրենց պատասխանում եմ՝ սպասեք, ադրբեջանական պատվիրակությունը կվերադառնա Բաքու, և կտեսնենք, թե ինչ շինծու վարկածներ կներկայացնի, և դրանից հետո եզրակացություններ կանենք, թե ինչքանով հնարավոր կլինի հանդիպման ընթացքում ձեռք բերված համաձայնությունները և պայմանավորվածությունները իրականացնել: Ցավոք, այսօր Ադրբեջանը, ըստ էության, անում է այն, ինչը եռանախագահող երկրներից մեկը դիպուկ բնորոշեց՝ փորձել իր կողմը պարանը քաշել կամ ինչ-որ կերպ հանրային կարծիքի մոտ տպավորություն ստեղծել, թե հենց իրենց ի նպաստ պայմանավորվածություններ են ձեռք բերվել: Այս կարգի մոտեցումը բանակցային գործընթացի համար չի կարող նպաստավոր լինել:

Ժամանակին Նախիջևանը հայաշատ էր, իսկ այսօր ամբողջովին հայաթափված, ինչպես նաև դարերի պատմություն ունեցող հայկական մշակութային ժառանգությունը ոչնչացված է։ Եվ այսօր դա օրինա՞կ է բերվում Ադրբեջանի ղեկավարի կողմից՝ որպես հեռանկար Լեռնային Ղարաբաղի համար:

Սա այն վառ ապացույցներից է, թե ինչու սա չէր կարող լինել բանակցությունների առարկա և չի էլ լինի: Բանակցությունների ընթացքում մենք երբևէ չենք քննարկել և չենք էլ քննարկի Լեռնային Ղարաբաղին ինքնավարության տրամադրումը Ադրբեջանի կազմում, ինչպես որ ներկայացնում է ադրբեջանական կողմը: Եռանախագահող երկրներն ամենաբարձր՝ նախագահների մակարդակով, բազմիցս նշել են, որ Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակը պետք է որոշի Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը՝ ազատ կամարտահայտության միջոցով, որը պետք է ունենա միջազգային պարտադիր իրավական ուժ: Սա է ասում Հայաստանը, սա են ասում եռանախագահող երկրները` ամենաբարձր մակարդակով: Հիմա ու՞մ հավատանք. Ադրբեջանի՞ն, թե՞ միջազգային հանրությանը:

Դա ինչ-որ շինծու վարկած է, որը ներկայացվում է Ադրբեջանի ղեկավարության կողմից: Այս կարգի վարկածներին վերջին շրջանում հնչեցին նաև համապատասխան գնահատականներ եռանախագահող երկրների ներկայացուցիչների կողմից: Այնպես որ դրան որևէ բան ավելացնելու կարիք չկա:

Մեդիամաքս. Պարոն Նալբանդյան, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի եռանախագահող դեսպանների վերջին հայտարարության մեջ կոչ էր արվում, բավականին աբսուրդ կոչ. բացի Ադրբեջանից, նաև կոչ էր արվում Հայաստանին վերացնել դեսպան Կասպշիկի թիմի ընդլայնման և հետաքննության մեխանիզմի ստեղծման համար առկա խոչընդոտները։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք: Եվ արդյո՞ք նման կոչերը օգտակար են պայմանավորվածությունների կատարման համար։

Էդվարդ Նալբանդյան. Ձեր հարցը, կարծում եմ, նաև պատասխան էլ է պարունակում: Ավելացնեմ, որ ակնհայտ է, թե ում է ուղված եռանախագահների խոսքը։ Հայաստանը բազմիցս մեխանիզմի ստեղծմանը և գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի թիմի, մշտադիտարկման առաքելության ընդլայնմանը կողմ է արտահայտվել: Եվ դա ոչ միայն վերջին շրջանում, այլ արվել է, հիշեցնեմ դեռ 2011թ., 2012թ.՝ մարտ, հունվար ամիսներին՝ գագաթաժողովների ժամանակ և դրանցից հետո. գագաթաժողովների, որոնք կազմակերպվել էին Ռուսաստանի նախագահի կողմից, և որին մասնակցում էին Հայստանի և Ադրբեջանի նախագահները:

Այդ մասին, հիշեցնեմ, նաև ընդգծեցին եռանախագահող երկրներն անցյալ տարի սեպտեմբերին, երբ Հայաստանի և Ադրբեջանի նախարարները հանդիպում ունեցան ՄԱԿ-ում՝ Նյու-Յորքում` Գլխավոր ասամբլեայի շրջանակներում եռանախագահների հետ: Եռանախագահող դեսպաններն իրենց հատուկ հայտարարության մեջ ընդգծեցին, որ Հայաստանը համաձայնել է այդ առաջարկին, և կոչ արեցին Ադրբեջանին անել նույնը:

Նշեմ, որ այս վերջին պայմանավորվածությունները, որոնք ձեռք էին բերվել Վիեննայի և Սանկտ-Պետերբուրգի հանդիպումների ժամանակ, ցավոք, Ադրբեջանն անմիջապես այդ գագաթաժողովներից հետո ձևացրեց, թե այդպիսի պայմանավորվածություններ ձեռք չեն բերվել, և թե եռանախագահներն իրենց անձնական կարծիքն են արտահայտել:

Դրանով Ադրբեջանը, կարծես թե, փորձում է պնդել, որ Միացյալ Նահանգների, Ռուսաստանի, Ֆրանսիայի նախարարները կեղծարարությամբ էին զբաղվում, երբ իրենց համատեղ հայտարարության մեջ նշեցին, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները հանձնառություն են ստանձնել և պայմանավորվել են Կասպշիկի թիմի ընդլայնման և մեխանիզմի ստեղծման վերաբերյալ: Իհարկե, հասկանալի է, որ այն, ինչ ասում են եռանախագահող երկրները, այն է, ինչի շուրջ պայմանավորվել են Վիեննայում։ Բայց, ցավոք, Ադրբեջանը փորձում է հետքայլ անել։ Երբ այդ թիմի ընդլայնման վերաբերյալ հարցը դրվեց Վիեննայում՝ ԵԱՀԿ-ի համապատասխան հանձնաժողովում հունիսի 3-ին, Ադրբեջանը միակ երկիրն էր, որ դեմ դուրս եկավ դրան։

Դա կրկնվեց հունիսի 7-ին, այնուհետև հունիսի 22-ին. այսինքն` ադրբեջանցիները երեք անգամ մերժեցին: Ադրբեջանի բարձրագույն ղեկավարության կողմից հնչում է, թե իբրև իրենք չգիտեն, թե ինչի մասին է խոսքը գնում, ինչ է հետաքննության մեխանիզմը: Ձեզ հիշեցնեմ, որ եռանախագահող երկրներն իրենց հրապարակավ հայտարարության մեջ դեռ հունիսի 4-ին նշեցին, որ մայիսի վերջին և հունիսի սկզբին կողմերի արտաքին գործերի նախարարներին են հանձնել մեխանիզմի վերաբերյալ մանրամասն առաջարկները: Դա առաջին անգամը չէր, որ եռանախագահները ներկայացնում էին մեխանիզմի ստեղծման վերաբերյալ առաջարկներ։ Սակայն Ադրբեջանի ղեկավարությունը ձևացնում է, որ ոչ մի բան ոչ տեսել է, ոչ լսել: Սա Ձեր ասած աբսուրսդի ևս մեկ դրսևորում է:

Մենք շարունակելու ենք եռանախագահող երկրների հետ և նաև ԵԱՀԿ գործող նախագահության հետ միասին աշխատանքներն այս ուղղությամբ։ Դեռ հունվար ամսին ԵԱՀԿ գործող նախագահությունը հայտարարեց, որ աջակցում է համանախագահող երկրների առաջարկները՝ թե անձնական ներկայացուցչի թիմի ընդլայնման, թե մեխանիզմի ստեղծման վերաբերյալ:

Հ2 հեռուստաընկերություն. Ինչպե՞ս եք գնահատում Միացյալ Թագավորությունում անցկացված հանրաքվեի արդյունքները։

Էդվարդ Նալբանդյան. Բրեքսիտի վերաբերյալ կարող եմ ասել, որ դա Բրիտանիայի ժողովրդի ընտրությունն է, և մենք հարգանքով ենք վերաբերվում այդ ընտրությանը: Ամեն երկիր ինքն է որոշում, թե որ ինտեգրացիոն գործընթացներում ինչ մակարդակով է ցանկանում մասնակցել: Ինչ վերաբերում է Հայստանին, ապա մենք շարունակելու ենք ջանքերը՝ առավել զարգացնելու և խորացնելու մեր փոխգործակցությունը Մեծ Բրիտանիայի, նաև Եվրամիության և Եվրամիության անդամ երկրների հետ:

Հյուսիս-գերմանական հեռուստատեսություն. Հարց երկու նախարարներին: Բանակցությունները սկսելուց հետո, Ձեր կարծիքով, ինչպե՞ս կարող են դրանք ընթանալ:

Էդվարդ Նալբանդյան. Իհարկե, եթե լիակատար հարգվեն 1994-1995թթ. զինադադարի եռակողմ անժամկետ համաձայնագրերը և համապատասխան պայմաններ ստեղծվեն՝ իրականացվեն այն պայմանավորվածությունները, որոնք ձեռք են բերվել Վիեննայում և Սանկտ-Պետերբուրգում, ապա հնարավոր կլինի շարունակել բանակցությունները։ Իսկ բանակցությունների գլխավոր նպատակը՝ Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի բացառապես խաղաղ կարգավորումն է, որի հիմքում պետք է ընկած լինի Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման ճանաչումը և դրա իրացումը:

Sputnik. Հարց երկու նախարարներին. ինչպե՞ս եք գնահատում անցյալ տարի Թուրքիայում խոցված Ռուսաստանի ինքնաթիռի վերաբերյալ Էրդողանի նամակը Պուտինին։ Արդյո՞ք սա Թուրքիայի քաղաքականության փոփոխություն է:

Էդվարդ Նալբանդյան. Ինչ վերաբերում է Թուրքիայի և Ռուսաստանի միջև հարաբերություններին, դա ռուսական և թուրքական կողմերի քննարկվելիք և լուծվելիք խնդիրներ են:

Բայց հավելեմ, որ վերջին տարիներին Թուրքիան, դեռ չլուծած իր անցյալի շատ բարդ խնդիրները, շարունակաբար նորանոր խնդիրներ է հարուցում և, հայտնվելով բավական բարդ իրավիճակներում, երբեմն փորձում է դրանց տակից դուրս գալ: Այն խնդիրները, որոնք ստեղծվեցին բոլոր հարևան երկրների հետ՝ Թուրքիայի ղեկավարության օրհնությամբ և հովանավորությամբ, բերել են մի իրավիճակի, որ նախորդ վարչապետի կողմից թողնված խնդրահարույց ժառանգությունը բավական խճճված է, և այդ կծիկը քանդելու համար երկարատև ջանքեր կպահանջվեն: