Հարց․ Արցախի հանրային հեռուստատեսություն. Նախ Արցախյան այս հանդիպման օրակարգի մասին, բավականին շատ երկար է տեղի ունեցել հանդիպումը: Ի՞նչ հարցեր եք քննարկել և, ընդհանրապես, այցի նպատակի մասին: Եվ երկրորդը, շատ է խոսվում Արցախի ու Հայաստանի միջև ռազմաքաղաքական դաշինքի անհրաժեշտության մասին: Արդյո՞ք Դուք անհրաժեշտություն տեսնում եք. խնդրում եմ՝ երկու նախարարներն էլ պատասխանեն այդ հարցին: Շնորհակալություն: 

Զոհրաբ Մնացականյան․ Շնորհակալություն։ Ձեր առաջին հարցը վերաբերում էր Արցախում մեր օրակարգին։ Արցախի մեր այս այցը ՀՀ դիվանագիտական ներկայացուցչությունների ղեկավարների տարեկան հավաքի ծրագրի եզրափակիչ փուլն էր և մենք մեր դեսպանահավաքը ավարտում ենք այստեղ՝ Արցախում, և այն տարբեր առումներով ուներ կարևորություն։ Առաջին․ այսօր Արցախում լինելը շատ խորհրդանշական պահ է՝ միասին տոնելու Արցախի անկախության 28-րդ տարեդարձը: Մյուս կարևոր հարցն այն է, որ մենք միանշանակ նպատակ ունեինք օգտագործելու այս առիթը մեր դիվանագիտական անձնակազմի, արտերկրներում աշխատող մեր ներկայացուցչությունների ղեկավարների և Լեռնային Ղարաբաղի արտաքին գործերի նախարարության անձնակազմի միջև երկխոսությունը խորացնելու և ամրապնդելու համար։ Մենք ունենք միասին աշխատելու բավական հստակ ձևավորված  օրակարգ, որպեսզի ավելի համապարփակ և համալրված պահենք մեր մոտեցումները, մեր ընկալումները, մեր գնահատականները՝ առաջին հերթին Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացի ենթատեքստում և օրակարգային բազմաթիվ այլ հարցերի շուրջ։ Սա հիասքանչ, լավ առիթ էր, և մինչև այս ասուլիսը մենք իրականացնում էինք այդ գործառույթը. շատ լավ մտքերի փոխանակում էր իրականացվում, որը մեզ համար մեծ նշանակություն ունի և, իհարկե, այն կարևոր հանդիպումը, որը տեղի ունեցավ Արցախի նախագահի հետ, ինչը նույնպես շատ էական էր այն առումով, որ լավ հնարավորություն էր առաջին դեմքից լսել թե՛ անվտանգության, թե՛ զարգացման օրակարգերի բոլոր գերակայությունների վերաբերյալ Արցախի նախագահի և Արցախի ղեկավարության մոտեցումները և իրականացվող քաղաքականությունը և նաև մտքեր փոխանակել  մեր դեսպանների հետ։ Սա ես համարում եմ շատ դրական. սա նաև մեր բոլոր աշխատանքների հիասքանչ ամփոփումն էր, որոնք մենք իրականացնում էինք ուղիղ մեկ շաբաթ։ 

Ցանկանում եմ նորից ընդգծել, բազմիցս ասել եմ․ սա մեզ համար շատ ընդարձակ, շատ կարևոր խորհրդաժողով էր։ Մենք տարբեր հարցերի շուրջ երկօրյա բովանդակային քննարկումներ ենք ունեցել հիմնական երեք ուղղություններով՝ անվտանգության, զարգացման և, այսպես կոչված, իմիջային օրակարգերին վերաբերող թեմաների շուրջ։ Մենք ունեցել ենք առանձին կազմակերպված հանդիպումներ՝ համայնքների հետ, գործարար շրջանակների հետ, գինեգործների հետ, մենք ունեցել ենք հանդիպում Վեհափառի հետ, որովհետև նույնպես այդ ուղղության մեջ ունենք արտաքին ոլորտին վերաբերող և սփյուռքին վերաբերող հարցեր։ Ունենք բավական ընդհանուր աշխատանքային դաշտ։ Շատ էական տեղ գրավեց մեզ համար Հայաստանի Ազգային ժողովում հանդիպումը և այդ նույն ներառական և շատ խորքային քննարկումները, որ մենք ունեցանք Ազգային ժողովում: Շատ մեծ նշանակություն եմ տալիս և շատ կարևոր էր այդ գործառույթն իրականացնել։ Վերջապես նույնչափ ընդգծված, մեծ կարևորություն եմ տալիս մեր աշխատանքին, մեր հանդիպումներին, որ տարվեցին Գյումրիում՝ մարզային զարգացումը Հայաստանի շրջանների զարգացման օրակարգին անմիջապես ներգրավված լինելու առումով և անմիջապես զգալու, ընկալելու, թե ինչ գերակայություններ, ինչ կարևորություններ ունի դա մեր կառավարության համար և մեր զարգացման օրակարգի համար։  Գյումրիում մարզերի ղեկավարների և ներկայացուցիչների հավաքը և հանդիպումը դեսպանների հետ շատ մեծ նշանակություն ուներ, և իսկապես այդ առումով ամփոփելով՝ մենք դեռևս ավելի խորքային, թիրախային գործ ունենք անելու, ամփոփոելու, ուրվագծելու մեր աշխատանքը, քանի որ ամբողջ իմաստը գնահատելն է, ուրվագծելն է այն բոլոր անհրաժեշտ քայլերը, որոնք վերաբերում են արտաքին քաղաքականության մասով մեր կառավարության գործունեության ծրագրի արդյունավետ իրականացմանը, որին, բնականաբար, արտրերկրում մեր ներկայացուցչություններն ունեն անմիջական դերակատարություն։ Ինչ վերաբերում է Ձեր երկրորդ հարցին, ես կարծում եմ, որ ներկայումս այդ առնչությամբ ես կխուսափեմ որևէ մեկնաբանությունից։ Որովհետև ես կարծում եմ, որ մենք դեռևս կարիք ունենք որոշ չափով խոսելու, գնահատելու ինքներս մեզ համար։ Ես, լինելով բանակցային գործընթացի անմիջական մասնակից և աշխատելով այդ ուղղությումբ, առաջին հերթին ցանկանում եմ ընդգծել շատ էական, կարևոր հարց:Նորություն չեմ ասում, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հարցը, դրա խաղաղ կարգավորման հարցը, Արցախի հարցն առաջին հերթին մարդու հարց է, առաջին հերթին մեր հայրենակիցների էքզիստենցիալ, ֆիզիկական անվտանգության հարցն է։ Սա գերակա, կարևորագույն խնդիրն է մեր բոլորիս համար. այն համազգային հարց է: Եվ նաև դրանից բխող կարգավիճակի հարցը։ Այս երկուսը միասին ձևավորում են մեր կարևոր գերակայությունները։ Մենք իրականացնում ենք քաղաքականություն խաղաղ կարգավորման գործընթացի շրջանակներում։ Ցանկանում եմ նորից կրկնել, որ խաղաղությունն այլընտրանք չունի, և մենք այս կետը պնդում ենք՝ հիմնվելով առաջին հերթին այն ինքնավստահության վրա, որ Արցախը և Հայաստանն ունեն բավարար կարողություն՝ խաղաղության օրակարգն առաջ տանելու համար, խաղաղության շուրջ աշխատելու համար, բավական կարողություն՝ պաշտպանվելու և խաղաղության օրակարգն առաջ տանելու։ 

Սրանք գերակա խնդիրներն են, որոնց նպատակին ծառայելու է յուրաքանչյուր գործողություն։ Յուրաքանչյուր գործողություն պետք է լինի մտածված, գնահատված և գիտակցված։ Մնացած մեկնաբանություններից ես ներկայումս կխուսափեմ։ Շնորհակալություն։

Հարց. «Ազատ Արցախ»․ Ես իմ հարցն ուղղում եմ երկու հայկական պետությունների արտգործնախարարներին և ուզում եմ ուշադրությունը հրավիրել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող պետություններից մեկի՝ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի՝ օգոստոսի 27-ի հայտարարության վրա․ նա շատ սենսացիոն հայտարարություն արեց՝ ասելով, որ աշխարհում արդեն Արևմտյան գերիշխանության ավարտն է։ Սրա հասցեատերը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մյուս պետությունն է՝ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները։ Ես կցանկանայի ուղղակի՝ Դուք, որպես ԱԳ նախարարներ ասեիք՝ արդյոք այս հայտարարության մեջ Դուք վտանգ տեսնում եք, մեկնաբանեիք, թե ինչպիսի հնարավոր հետևանքներ կարող է ունենալ այս հայտարարությունը։ Նա ուղղակի այսպիսի մտքեր է արտահայտել նաև, որ աշխարհաքաղաքականության մեջ փոփոխություններ են տեղի ունենում․ Չինաստանը մղվում է առաջին պլան, Ռուսաստանը ռազմավարության մեջ հաջողության է հասնում, իսկ Եվրոպայի անվտանգությունը հնարավոր չէ առանց Ռուսաստանի։ Ի՞նչ վտանգ է իր մեջ պարունակում այս հայտարարությունը։

Զոհրաբ Մնացականյան - Շնորհակալություն հարցի համար։ Կարծում եմ, որ Ձեր հարցի պատասխանը պահանջում է առանձին համաժողով՝ աշխարհաքաղաքական խորը զարգացումների բազմակողմ վերլուծության համար։ Եվ սա մի հարց է, որը, բնականաբար, միջազգային հանրության, և՛ միջազգային փորձագիտական հանրության, և՛ քաղաքական հանրության մշտական քննարկման հարց է։ Այդ պատճառով էլ պատասխանը կարող է լինել․․․

Հարց. «Ազատ Արցախ»․ Իսկ եթե համառո՞տ, պարո՛ն Մնացականյան․․․

Զոհրաբ Մնացականյան. Ես կարող եմ Ձեզ պատասխանել հետևյալ կերպ․ մենք օգոստոսի 27-ին բացեցինք մեր դիվանագիտական համաժողովը, և այնտեղ երկու ելույթ հնչեց։ Մեկը՝ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի կողմից, մյուսը՝ Հայաստանի արտգործնախարարի, այսինքն՝ ներկայիս դրությամբ իմ կողմից։ Եվ իմ ելույթում շատ ընդարձակ անդրադարձանք՝ հիմնվելով մեր քաղաքականության վրա, կառավարության ծրագրի վրա, բայց ավելի ընդարձակ ձևով անդրադարձանք մեր գերակայություններին՝ թե՛ աշխարհագրական գերակայություններին, թե՛ թեմատիկ գերակայություններին։ Ես կարող եմ դրանք կրկնել, բայց դա արտահայտված է ելույթի մեջ։ Վստահ եմ, որ Դուք արդեն դա ընթերցել եք։

Ցանկանում եմ ընդգծել, որ մեր գերակայությունները թե՛ աշխարհագրական, թե՛ թեմատիկ առումով հիմնված են մեր արտահայտած այն արժեքների և շահերի համադրման և արտաքին քաղաքականության իրականացման հիմնական սկզբունքների վրա, որոնք արտահայտված են այդ ելույթում. այն է՝ գնահատելով, ճանաչելով, թե ինչ պետություն, ինչ ժողովուրդ ենք ներկայացնում արտաքին ոլորտում, ինչ արժեքներով ենք առաջնորդվում, ինչպես ենք համադրում մեր արժեքները մեր շահերին, ինչպես ենք արժեքները դնում գործողության մեջ և գնահատում մեր շահերը փոփոխվող աշխարհում։ Այդպես է մեր համաժողովի անվանումը։ Եվ մենք բավական ընդարձակ խոսել ենք այն սկզբունքների մասին, որոնց հիման վրա իրականացնում ենք արտաքին քաղաքականություն։ Դա ինքնիշխանությունն է, համահայկականությունն է և փոխգործակցությունը։ Այդ ելույթում բավական ընդարձակ ասված է, թե մենք ինչ նկատի ունենք, և նաև ընդգծված է շատ հստակ, որ արտաքին քաղաքականությունը ծառայում է մեկ կարևորագույն նպատակի՝ մեր ներքին նպատակների, մեր ազգային նպատակների լավագույնս իրականացմանը՝ օգտագործելով միջազգային համագործակցության, միջազգային ներգրավումների բոլոր հնարավոր հարթակները։ Այսինքն՝ արտաքին քաղաքականությունն ուղղված է առաջին հերթին մեր ազգային նպատակներին և մեր ազգային շահերին։ Այդ առումով է, որ մենք ձևավորել ենք մեր գերակայությունները և, համապատասխանաբար, գնահատում ենք մեր գործողությունները՝ ըստ տարբեր հնարավորությունների և մարտահրավերների, որոնք առաջ են գալիս և շարունակում են գալ այս փոփոխվող աշխարհում, համապատասխանեցնում ենք մեր քաղաքականությունը, որը նաև ունի սկզբունքներ՝ քաղաքակրթական սկզբունքներ, ժամանակակից սկզբունքներ, որոնցից մենք չենք հրաժարվելու, միաժամանակ դրա հետ մեկտեղ իրատես աշխարհում համադրելով մեր շահերը մեր սկզբունքների հետ՝ առաջ տանելու մեր նպատակները։

Դուք նաև անդրադարձաք, ակնարկեցիք Ֆրանսիայի դերը՝ որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկիր։ Նորից պետք է կրկնեմ, որ մեզ համար ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության ձևաչափը եղել և մնում է ներկայիս միակ գործող և արդյունավետ ձևաչափը, որի մեջ մենք իրականացնում ենք, հետապնդում ենք խաղաղ կարգավորման գործընթացը։ Երևի թե այսքանով կսահմանափակվեմ։

Հարց. «Արցախպրես» լրատվական գործակալություն․ Պարո՛ն Մնացականյան, ի՞նչ քայլեր են ձեռնարկվում Ադրբեջանում գտնվող հայ զինծառայողին հետ բերելու ուղղությամբ։ Շնորհակալություն։

Զոհրաբ Մնացականյան․ Հաշվի առնելով հարցի զգայունությունը՝ որոշ զգուշությամբ ենք մոտենում մեր մեկնաբանություններին։ Այս հարցով, բնականաբար, ես աշխատում եմ մեր մյուս բոլոր գործընկերների հետ, որոնք անմիջական առնչություն ունեն այս հարցին, Երևանի իմ գործընկերների՝ պաշտպանության նախարարի, ազգային անվտանգության ծառայության պետի հետ, կա շատ էական դերակատարություն Կարմիր Խաչի կողմից։ Սա շատ անհանգստացնող հարց է։

Դուք գիտեք, որ մենք ի ցույց դրեցինք մեր մոտեցումը, որ վերաբերում էր նախկին իրավիճակին՝ կապված Հայաստանում հայտնված Ադրբեջանի քաղաքացու հետ։ Մենք իրականացրինք այդ քայլը՝ վերադարձը։ 

Մեզ համար ի դեպ, ցանկանում եմ նորից կրկնել, շարունակում է շատ անհանգստացնող հանգամանք լինել Կարեն Ղազարյանի ճակատագիրը։ 

Այս նոր իրավիճակը, իհարկե՛, նույնպես պահանջում է շատ զգուշություն, որովհետև, մարդկային կայնքերի հետ գործ ունենք և մարդու ճակատագրի հետ գործ ունենք։ Սա շատ մտահոգիչ է, շատ անհանգստացնող, և շարունակելու ենք առավելագույնս գործադրել բոլոր հնարավոր ջանքերը, որպեսզի լուծումներ գտնենք։

Հարց. 1-ին լրատվական կայք: Հարցը երկու նախարարներին եմ ուղղում։ Նիկոլ Փաշինյանը վերջերս դեսպանների հետ հանդիպմանը նշեց, որ Արցախի հարցում դառնացած է․ ստացել է այնպիսի ժառանգություն, ինչի արդյունքում ինքը դառնացած է։ Մասնավորապես՝ ուզում եմ իմանալ, թե Ձեզ հայտնի՞ է, թե այդ ինչ ժառանգություն է։ Հատկապես Արցախի իշխանություններին, որ անընդհատ հետևել են բանակցային գործընթացին, թե՞ Հայաստանի իշխանությունները՝ նախկին իշխանությունները, ինչ-որ բան թաքցրել են։ Ի՞նչ ժառանգություն է ստացել Նիկոլ Փաշինյանը, որ դառնացած է։ Հնարավո՞ր է դա տարածքների հանձնում, չգիտեմ՝ ի՞նչ տարբերակ է դա։

Զոհրաբ Մնացականյան: Կարծես մենք երկրորդ անգամ ենք այսօր անդրադառնում այս նույն հարցին։ Ես նորից կպատասխանեմ իմ մասով։ Ես արդեն առիթն ունեցա անդրադառնալու այն հիմնական, գերակա մեր հարցերին, կարևոր հարցերին, որոնք առնչվում են անվտանգությանը և կարգավիճակին։ Կան բազմաթիվ այլ պարամետրեր։ Մեզ համար կարևորագույն հարցը պարամետրերի այնպիսի համադրումն է, որը հնարավորություն է տալիս մեզ տեսնել, որ մեզ համար գերակա երկու հարցը լավագույնս արտահայտված են, արտահայտված՝ ըստ մեր հիմնական անհանգստությունների, այսինքն՝ անվտանգություն և կարգավիճակ։ Այստեղ բանակցային փաթեթում տարբեր պարամետրերի այնպիսի համադրությունն է, որտեղ մենք ունենք մեր մտավախությունների արտահայտումը, մեր հիմնական կարևոր հարցերը։ Մեր ձգտումը բանակցային գործընթացում ուղղված է հենց դրան։ Ես այսքանով կսահմանափակվեմ:

Հարց. «Ապառաժ» թերթ: Օտարերկրյա պատգամավորների, Եվրախորհրդարանի պատգամավորների այցերն Արցախ հիմնականում նախաձեռնվում են ՀՅԴ Հայ դատի գրասենյակի ջանքերով։ Հետաքրքիր է՝ Հայաստանի դիվանագիտական ծառայության մարմիններն  ինչ հարաբերությունների մեջ են Հայ դատի գրասենյակների հետ։ Շնորհակալություն։

Զոհրաբ Մնացականյան․ Ինձ թվաց, որ բոլոր այս գործողությունները, որ մենք միասին անում ենք, մենք անում ենք որպես միասնական, համազգային օրակարգ։ Եթե Դուք հարցը դնում եք այնպես, որ ՀՅԴ-ն անում է, մնացածներն ի՞նչ են անում, ապա  ինչ վերաբերում է մեր դիվանագիտական ծառայության մարմիններին և մեր դիվանագիտական գործունեությանը, մենք շատ սերտ աշխատում ենք մեր բոլոր գործընկերների հետ՝ լինի դա ՀՅԴ-ն, լինի դա մնացած բոլոր կազմակերպությունները, որոնք աշխատում են սփյուռքում։ Եվ մենք շատ լավ գիտենք՝ ինչպես միասին աշխատել։ Եվ չի ստացվի Ձեզ մոտ, որ գիծ քաշեք ՀՅԴ-ի և մնացածների միջև։ Մի՛ փորձեք։ Շնորհակալություն։

Հարց․ «Ստեփանակերտ» թերթ․ Դուք Ձեր ելույթում նշեցիք, որ սփյուռքի հետ ունեք աշխատանքային դաշտ։ Մի քանի խոսքով մանրամասնեք, խնդրեմ, ի՞նչ են տալիս այդ աշխատանքները, և մենք ի՞նչ ձեռքբերումներ ունենք այդ աշխատանքի արդյունքում։ Շնորհակալություն։ 

Զոհրաբ Մնացականյան․ Ձեր հարցը շատ լայն է, շատ ընդարձակ։ Դուք գիտեք, որ սփյուռքի հետ մեր հարաբերությունները, ես նույնիսկ չեմ ցանկանում դա այդպես ձևակերպել, արտահայտված են նաև մեր համահայկականության սկզբունքի մեջ, որն  արտահայտվել է նաև Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի կողմից այստեղ՝ Ստեփանակերտում՝ օգոստոսի 5-ին։ Դրա մասին մենք խոսել ենք մեր դեսպանահավաքի ժամանակ։ Դրա մասին մենք ունենք շատ ընդարձակ, ձևավորվող, զարգացող օրակարգ սփյուռքի հարցերով մեր նորանշանակ գլխավոր հանձնակատարի՝ պարոն Զարեհ Սինանյանի հետ։ Եթե ես Ձեզ ճիշտ հասկացա, ինչ ձեռքբերումնե՞ր ունենք։ 

Մենք, անկեղծ ասած, այնքան շատ բան ունենք այս միասնական օրակարգի մեջ, որ առանձին համաժողով պետք է կազմակերպենք սրա շուրջ։ Բայց խնդիրը հետևյալն է՝  ո՞ր բնագավառում, ինչպե՞ս, ո՞ր երկրում. աշխատանքի ծավալն այնքան մեծ է: Հայաստանի դիվանագիտական ծառայության մարմիններն անմիջական դերակատարություն ունեն այս հարցերում այն առումով, որ մեր դիվանագիտական ներկայացուցիչները սփյուռքի հետ առօրյա շփման առաջին գիծն են։ Այս օրակարգը չափազանց մեծ նշանակություն ունի մեզ համար։ Շատ բնական է, որ մենք օրակարգում ունենք նաև Հայաստանի կառավարության կողմից ձևավորված այդ գերակայությունը մեր համահայկականության և մեր համահայկական, համազգային օրակարգի կոնտեքստում, որտեղ պետությունը՝ որպես համազգային կարևոր ինստիուտ, իր սուվերենությամբ չափազանց մեծ նշանակություն է տալիս, նաև գործառույթ ունի, ներուժ ունի՝ աշխատելու մեր ինքնության պահպանության, պաշտպանության և զարգացման օրակարգի շուրջ, որտեղ մենք ունենք Արցախի գործոնը, որը նույնպես պահպանության, պաշտպանության և զարգացման մեր ինքնության հարցում առանձնահատուկ նշանակություն ունի՝ Արցախը և Արցախի այս սպառնալիքը, Արցախի այս հաջողությունը, Արցախի զարգացումը։ Սփյուռքի հետ օրակարգը կառուցվում է հենց այս բոլոր հարցերի շուրջ։ 

Համահայկականությունը արտահայտվում է մեր համազգային ներուժը լավագույնս օգտագործելու կարողությամբ: Այստեղ միասնականությունը, միությունը վերաբերում է առաջին հերթին մեր կարողությանը, այս բոլոր տարբեր ազգային ինստիտուտներին։ Ինստիտուտների ներուժը լավագույնս ուղղել մեր համազգային օրակարգին, որն  առաջին հերթին վերաբերում է տարբեր հարցերի՝ ներառյալ մեր քաղաքակրթական, պատմական մեր ինքնության օրակարգին՝ լինի դա Հայաստան, լինի դա բոլոր մյուս տեղերում՝ սփյուռքում. մենք ունենք շատ խորը քաղաքակրթական, մշակութային ժառանգություն։ Մեր սփյուռքը տարբերվում է առաջին հերթին նրանով, որ ինքն ինստիտուցիոնալ առումով բավական զարգացած է։ Օրինակը բերվեց ՀՅԴ-ի, բայց դա կազմակերպություններից մեկն է, որը բավական մեծ ինստիտուցիոնալ ներուժ ունի։ Սփյուռքում կան նաև բազմաթիվ այլ կառույցներ։ Եկեղեցու դերակատարությունը, տարբեր եկեղեցիների դերակատարությունը։ Կան մշակութային, կրթական, պրոֆեսիոնալ կազմակերպություններ։ Կան համահայկական կառույցներ, ինչպիսին է, օրինակ, ՀԲԸՄ-ն և այլն։ Կան անհատներ, որոնց գործունեությունը նույնպես նպաստում է այդ համահայկական, համազգային օրակարգի առաջմղմանը։ Մենք ունենք դրա պաշտպանության խնդիրը։ Եվ մենք նորից ունենք բազմաթիվ լավ, հիասքանչ, կարևոր օրինակներ։ Կարևոր օրինակներ, թե ինչպես է համազգային ռեսուրսը աշխատում պետության զարգացման օրակարգի համար։ Մենք ունենք հայրենադարձության խնդիրը՝ որքանով Հայաստանը տուն է համայն հայությանը, օջախ է համայն հայությանը։ Սա արտահայտվում է նաև ներկայիս օրակարգի շրջանակներում. որքան վտանգներ կան և որքան մարտահրավերներ կան, որոնք առնչվում են նաև մեր համայնքներին և նրանց պաշտպանությանը։ Մեր ներկայությունը, օրինակ՝ մեր հումանիտար գործողությունը Սիրիայում դրա օրինակներից մեկն է, 22,000 մեր հայրենակիցները Հայաստանում՝ դա օրինակներից մեկն է, բայց չի սահմանափակվում դրանով։ 

Այսինքն՝ Ձեր հարցը, եթե մենք ինչ-որ վիճակագրական բանի վերածենք, կարող ենք ուղղակի կորցնել կոնտեքստը՝ ինչն է լավ, ինչն է վատ։ Բայց այս Ձեր հարցի շրջանակում ես ուզում եմ անդրադառնալ ավելի խորքային նշանակությանը, թե ինչ է նշանակում համահայկականություն։ Եվ այդ առումով՝ սա ոչ թե մեզ վերածելն է ինչ-որ մի կարգավիճակի, որտեղ մենք առանձնահատուկ ենք և այլն։ Ոչ մի դեպքում։ Սա պարզապես մեր գիտակցումն է՝ որպես քաղաքակրթություն, որպես ժողովուրդ, որպես պետություն, և մեր այս յուրահատկություններից ելնելով՝ ի վերջո մեր սփյուռքի գոյությունն իր մեծ մասով․․․ մենք մի ժողովուրդ ենք, որն ունի երկար պատմություն տարբեր ժողովուրդների հետ ապրելու։ Նորից եմ ցանկանում անդրադառնալ այն ելույթին, որը ես հնչեցրեցի օգոստոսի 27-ին։ Այո, մեք ունենք հսկայական փորձ, ազգային փորձ՝ ապրելու, աշխատելու բազմաթիվ քաղաքակրթությունների հետ, կրոնների հետ, ժողովուրդների հետ, պետությունների հետ։ Մենք գիտենք լավագույնս, թե ինչ է նշանակում համերաշխություն քրիստոնեության և իսլամի միջև։ Լավագույնս, մեր ազգային փորձով գիտենք։ Մենք գիտենք, թե ինչ է նշանակում ապրել տարբեր երկրներում և լինել մասնակից այդ երկրների, այդ պետությունների զարգացմանը, պաշտպանությանը։ Եվ, միևնույն ժամանակ, չկորցնել մեր ինքնությունը։ Որքան հայեր են եղել, որոնք պաստպանել են իրենց «որդեգրած» երկրները, ներդրել այդ երկրների զարգացմանը՝ միևնույն ժամանակ շարունակելով մնալ հայ։ Այսինքն, այդ առումով դա մեծ հարստություն է: Սակայն եթե մենք ևս քայլ անենք և կտեսնենք, թե ինչու է մենք այդքան մեծաթիվ սփյուռք ունենք, քանի որ մենք ունենք նաև շատ յուրահատուկ կարգավիճակ, երբ որպես ազգ, որպես ժողովուրդ շարունակում ենք մնալ այդ ժխտված արդարության պայմաններում ապրող ժողովուրդ։ 105 տարի անց մենք չենք կարող ստանալ այն արդարության անհրաժեշտ մակարդակը, ինչը շարունակում է գիտակցության բավական ծանր բեռ լինել մեր ժողովրդի համար։ Այս առումով է, որ համահայկականությունն  արտահայտվում է ուղղակի այդ գիտակցության մեջ, թե ով ենք մենք։ Սա որևէ դեպքում չպետք է արտահայտվի որպես ինչ-որ էքսկլյուզիվ բան, այլ ուղղակի խորապես գիտակցելով, թե մենք ով ենք, ինչ մարտահրավերներ ունենք, ինչ համազգային օրակարգ ունենք և ինչպես է անհրաժեշտ մեզ միավորել մեր համազգային ուժերը։ Համահայկականության կոնտեքստը սրա մեջ է՝ միավորել մեր ուժերը մեր համազգային նպատակների շուրջ, որի մեջ նաև առանձնահատուկ դերակատարություն ունի պետությունը՝ որպես միգուցե այսօրվա իրողության մեջ ամենաէֆեկտիվ, ամենակարևոր, ամենաուժեղ ինստիտուտը. սուվերենությունը՝ որպես ազգային ինստիտուտ, որը մեզ նպաստում է մեր համահայկական օրակարգի առաջմղմանը։ Շատ երկար կարելի է շարունակել սրա մասին խոսել, որովհետև սա իրապես շատ կարևոր հարց է։ Ցանկանում եմ կրկնել․ սա մեր ներուժի ներգրավման և համալրման, համախմբման հարց է։ Ոչ թե ուղղակի պարզունակ միասնության հարց է։ Պարզունակ միասնության մասին չէ խոսքը։ Այլ մեր ազգային կարողությունների ճիշտ օգտագործման, համալրման, որոնք, կարծում եմ, որ միակը չեն, այլ սա մեր ազգային կոնսենսուսն է, որ մենք կարող ենք դա անել, եթե մենք այսպես հաջողել ենք նպաստելու բազմաթիվ հարցերում և ունենք հեղինակություն, ճանաչելիություն և ունենք հարգանք և այդ ամենը հաշվի առնելով՝ չենք փախչում մեր խնդիրներից, գիտենք մեր թույլ կողմերը, գիտենք մեր խնդիրները։ Բայց, բոլոր դեպքերում, միանշանակ է, որ մեր հավաքական ներուժը ամուր է և ուժեղ է, որպեսզի նպաստի մեր համազգային օրակարգի առաջ մղմանը։ Շնորհակալություն։ 

Հարց․ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը վերջերս հայտարարել է, որ իշխող քաղաքական ուժը որևէ քաղաքական ուղղության չի պատկանում,կոնկրետ քաղաքական ուղղություն չունի, չենք կարող ասել՝ կենտրոն է, աջ է, ձախ է՝ ոչ մի ուղղություն կոնկրետ չունի։ Այդ դեպքում ինչպես եք պատկերացնում համագործակցությունը եվրոպական կառույցների հետ, հատկապես այնպիսի կառույցների հետ, օրինակ Եվրախորհդարանը, որտեղ կոնկրետ քաղաքական ուժը պետք է կոնկրետ քաղաքական ուղղվածության իր խմբի հետ համագործակցի։Շնորհակալություն։

Զոհրաբ Մնացականյան․ Արդեն 9 ամիս է, ինչ ունենք նոր խորհրդարան, և ես կպատասխանեմ այսպես։ Այս 9 ամսվա ընթացքում եղել են բավական զարգացումներ, որոնք պետք է գոհունակությամբ ասեմ, որովհետև մեր դիվանագիտական ծառայության մարմինները   նաև տեսնում են անմիջապես և համագործակցում են մեր խորհրդարանական գործընկերների հետ։ Խորհրդարանական դիվանագիտությունը չափազանց կարևոր ուղղություն է մեր արտաքին քաղաքականության իրականացման գործում։ Այս ժամանակահատվածում մենք կարողացանք իրականում բավական արագ ձևավորել մեր համապատասխան թիմերը, որոնք ներգրավվել են թե երկկողմ մակարդակով բարեկամական խմբերի ձևավորման գործում, թե առավել ևս տարբեր խորհրդարանական վեհաժողովների ձևաչափերում: Թիմերը ձևավորվել են, իրենց փորձն անցել են... Հիմնականում Դուք անդրադարձաք եվրոպական ուղղությանը՝ դա միայն եվրոպական ուղղությամբ չի սահմանափակվում։ Մենք՝ Հայաստանը նկատի ունեմ, աշխատում ենք տարբեր այլ խորհրդարանական ձևաչափերում, նույն ԱՊՀ-ն, ՀԱՊԿ-ը, որոնք ունեն իրենց  խորհրդարանական ձևաչափերը։ Ինչ վերաբերում է եվրոպական ուղղությանը, մենք ունենք ԵԱՀԿ խորհրդարանական վեհաժողովը, մենք ունենք Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովը, մենք ունենք համագործակցության համապատասխան ձևաչափ Եվրախորհրդարանի հետ, ՆԱՏՕ-ի պառլամենտական խորհրդաժողովի շրջանակներում մենք ունենք աշխատանքային ձևաչափ։ Այս առումով այս ամիսների ընթացքում մենք ունենք շատ լավ փորձ՝ ներգրավվելու և աշխատելու այդ ձևաչափերում, և ես իսկապես շատ երախտապարտ եմ, շնորհակալ եմ և բարձր եմ գնահատում ակտիվությունը մեր բոլոր խորհրդարանականների, որոնք ներգրավված են այս գործում։ Նաև Դուք գիտեք, որ Եվրոպայում տեղի են ունեցել Եվրախորհրդարանի ընտրություններ, և բոլոր ձևավորումները, վերաձևավորումները հանգամանք են, որը անհրաժեշտ է ճիշտ գնահատել, որպեսզի ընգծված արդյունավետ պահենք մեր աշխատանքը այդ ուղղությամբ, այդ խորհրդարանական վեհաժողովներում` հաշվի առնելով այս բոլոր հանգամանքները։ Շնորհակալություն։