Բարև ձեզ, հարգելի՛ գործընկերներ, 

Նախ ցանկանում եմ ներողություն խնդրել տեխնիկական հանգամանքներից ելնելով ճեպազրույցի ժամը տեղափոխելու համար, որը մասամբ պայմանավորված էր նաև օրակարգային հարցերով: Եվ հենց առաջինն անդրադառնամ այդ օրակարգային հարցին: Ժամեր առաջ ԱԳ նախարարն ընդունեց Հունաստանի նորանշանակ դեսպան Էվանգելոս Տուրնակիսին՝ հավատարմագրերի պատճենի հանձնման կապակցությամբ: Հանդիպմանն արտգործնախարարը համոզմունք հայտնեց, որ դեսպանն իր ամբողջ փորձառությունը կներդնի հայ-հունական ավանդական բարեկամական հարաբերությունների ամրապնդման մեջ:   

Հարգելի՛ գործընկերներ, 

Սա երևի թե նման ձևաչափով այս տարվա մեջ մեր վերջին հանդիպումն է, և ես կփորձեմ ամփոփել արտաքին քաղաքական ոլորտում վերջին շրջանում տեղի ունեցած հիմնական միջոցառումները, իսկ հետո` կպատասխանեմ նաև ձեր հարցերին։

Ինչպես գիտեք, երեկ ԱՄՆ Սենատը միաձայն որոշում կայացրեց Հայոց ցեղասպանության ճանաչման բանաձև ընդունելու վերաբերյալ: Այս բանաձևի ընդունումը, իրապես, վճռորոշ քայլ է՝ արդարության, ճշմարտության և Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման ուղղությամբ։ Դա նաև հարգանքի տուրք է զոհերի հիշատակին և նրանց արժանապատվությանը։ Ավելին, այն էական նշանակություն ունի ցեղասպանությունների կանխարգելման օրակարգում: Ցավոք սրտի, ցեղասպան գործողությունները և միտումները չեն մնացել պատմության էջերում, և անգամ այսօր Հայոց ցեղասպանության վերապրածների սերունդները դեռևս բախվում են ինքնության հողի հիման վրա կատարվող բռնությունների: Այս տեսակետից Սենատի որոշումը ոչ միայն ոգևորող է, այլ նաև` այժմեական:  Այդ առիթով ցանկանում եմ ևս մեկ անգամ մեր խորին շնորհակալությունը հայտնել ԱՄՆ Սենատի բոլոր անդամներին՝ ի դեմս սենատորներ Ռոբերտ Մենենդեսի և Թեդ Քրուզի, ինչպես նաև առանձնահատուկ շնորհակալություն հայտնել ամերիկահայ համայնքային կառույցներին և ամերիկահայ համայնքի բոլոր անդամներին, ովքեր մշտապես ջանքեր են գործադրել Հայոց ցեղասպանության ճանաչման օրակարգի առաջմղման ուղղությամբ:

Հատկանշական է, որ Սենատի այս որոշումը կայացվում է դեկտեմբերի 9-ին Ցեղասպանության հանցագործության զոհերի հիշատակի ու արժանապատվության և այդ հանցագործության կանխարգելման միջազգային օրվան ընդառաջ: Այդ օրվա շրջանակներում Երևանում տեղի են ունեցել օրվա խորհրդին նվիրված մի շարք միջոցառումներ, որոնց մասին, վստահ եմ, որ դուք բոլորդ տեղեկացվել եք։ 

Հարկ եմ համարում ընդգծել, որ դեկտեմբերի 9-ի հիշատակումը ևս կանխարգելման մի յուրահատուկ ձև է, և այն նաև շատ լուրջ ազդակ է նախկինում արված բացթողումների համար, ինչպես նաև խթան՝ նոր միջոցառումների ձեռնարկման համար։

Երեկ ՄԱԿ Գլխավոր ասամբլեայի կողմից որոշում ընդունվեց ՀՀ կողմից ներկայացված բանաձևը՝ «Շախմատի համաշխարհային օր» սահմանելու վերաբերյալ, որով հուլիսի 20-ն այսուհետև ամրագրվեց որպես «Շախմատի միջազգային օր»։ Եվ այս առումով ցանկանում ենք մեր շնորհակալությունը հայտնել մեր բանաձևը համահեղինակած բոլոր 54 երկրներին: 

Ամփոփելով ամիսը՝ անդրադառնամ մեկ միջոցառման, որը տեղի ունեցավ նոյեմբերի 17-21-ը․ Հայաստանի, Արցախի և Ադրբեջանի միջև լրագրողների  փոխանակման ծրագիրը։ Բնականաբար, ինչպես տեղյակ եք, Հայաստանից, Արցախից և Ադրբեջանից ԶԼՄ ներկայացուցիչները համապատասխանաբար համաժամանակյա այցելություն կատարեցին Հայաստան, Արցախ և Ադրբեջան:

Լրագրողական այս փոխանակմանը նախորդել էր նախապատրաստական մեծ աշխատանք, որով նախ համաձայնեցվել էր գաղափարը, հետագայում համաձայնեցվել էին ծրագրի իրականացման բոլոր մանրամասները:

Այս ծրագրի իրականացման համար առաջին նախադրյալները և համատեքստը ձևավորվել են դեռևս հունվարին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հովանու ներքո Հայաստանի և Արդբեջանի արտգործնախարարների միջև կայացած հանդիպման և մարտին Վիեննայում Հայաստանի վարչապետի և Ադրբեջանի նախագահի հանդիպման պայմանավորվածություններով, որոնք վերաբերում էին ժողովուրդներին խաղաղության նախապատրաստելուն և խաղաղության համար նպաստավոր միջավայր հաստատելուն: 

Արդեն ապրիլին Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի արտգործնախարարների հանդիպմանն ուրվագծվեցին լրագրողական փոխանակման ծրագիր իրականացնելու բոլոր նախադրյալները և կողմերի հանձնառությունն այդ ուղղությամբ, որը նաև ամրագրվել էր համապատասխան հնգակողմ համատեղ հայտարարության մեջ:

Ինչպես գիտեք, ծրագիրը ամբողջությամբ նախապատրաստվել և կողմերի հետ համակարգվել է ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի կողմից: 

Նաև ցանկանում եմ ամփոփել նոյեմբերի վերջին տեղի ունեցած ՀԱՊԿ ՀԱԽ նիստը: Ինչպես գիտեք, դրա արդյունքում կառույցում նախագահությունը Ղրղզստանից անցել է Ռուսաստանին, և ընդունվել են մի շարք փաստաթղթեր, որոնք վերաբերում էին ՀԱՊԿ նորմատիվ իրավական ակտերում փոփոխություններ կատարելուն, ՀԱՊԿ ՀԱԽ կանոնակարգում փոփոխություններ կատարելուն և ՀԱՊԿ մարմինների ընթացակարգի կանոններում փոփոխություններ կատարելուն: Այստեղ ցանկանում եմ առանձնահատուկ ընդգծել, որ ՀԱՊԿ նորմատիվ իրավական ակտերում փոփոխություններ կատարելու մասին ՀԱԽ որոշումը վերաբերում է կառույցի ԳՔ նշանակման, նրա լիազորությունների վաղաժամ դադերացման ընթացակարգերի հստակեցմանը։

Դեկտեմբերի 4-6-ը ԱԳ նախարարը մասնակցել է Բրատիսլավայի նախարարական համաժողովին, որի շրջանակներում տեղի է ունեցել հանդիպում նաև իր ադրբեջանցի գործընկերոջ հետ, իսկ Բրատիսլավայի նախարարական համաժողովում ունեցած իր ելույթում արտգործնախարարը հանգամանալից կերպով ներկայացրել է Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի վերաբերյալ հայկական կողմի դիրքորոշումը: 

Մենք նաև տեղեկացրել ենք, որ դեկտեմբերի 11-ին Գերաշնորհ տեր Սահակ Եպիսկոպոս Մաշալյանն ընտրվեց Պոլսո Հայոց Պատրիարք, որի առիթով ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանն իր շնորհավորական ուղերձը հղեց՝  համոզմունք հայտնելով, որ ստանձնելով Կ. Պոլսո Հայոց Պատրիարքության նվիրապետական աթոռի գահակալությունը` վերջինս ջանք ու եռանդ չի խնայի հոգևոր և մշակութային արժեքների պահպանման և համայնքի համախմբման գործում: 

Իմ խոսքում ցանկանում եմ նաև անդրադառնալ Հայաստան-Եվրամիություն Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի վավերացման գործընթացին։ Նոյեմբերի 5-ին Համաձայնագիրը վավերացնելու մասին որոշումը հրապարակվել է Սլովենիայի պաշտոնական տեղեկագրում, որն ուժի մեջ է մտել նոյեմբերի 19-ին։ Նոյեմբերի 13-ին Խորվաթիան նույն փաստաթղթի վավերացման մասին օրենք է ընդունել, որն ուժի մեջ մտավ նոյեմբերի 21-ին։ Եվ վերջինը՝ դեկտեմբերի 4-ին Իռլանդիան վավերացրել է ԵՄ-Հայաստան Համաձայնագիրը՝ այսպիսով համալրելով այն վավերացրած ԵՄ երկրների շարքը։

Եվս մեկ կարևոր հավելում․ երեկ Նիդերլանդների ներկայացուցիչների պալատը միաձայն որոշում է կայացրել Հայաստան-Եվրամիություն Համաձայնագրի վավերացման մասին և այն փոխանցել Սենատի վավերացմանը։ Նշեմ, որ սա Նիդերլանդների կողմից Հայաստանին վերաբերող վերջին մեկ շաբաթվա ընթացքում երկրորդ որոշումն է: Առաջին որոշումը վերաբերում էր Նիդերլանդների արտգործնախարարությանը հատկացվելիք ֆինանսական միջոցների վերաբաշխմանը, որով համապատասխան միջոցներ են հատկացվել արտգործնախարարությանն արդեն մյուս տարվանից Հայաստանում ռեզիդենտ դեսպանություն բացելու համար, և մենք դա գնահատում ենք որպես քաղաքական աջակցություն ՀՀ-ում իրականացվող բարեփոխումներին։ 

Նոյեմբերի 21-ին՝ Փարիզում ընթացող ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Գլխավոր կոնֆերանսի 40-րդ նստաշրջանի շրջանակներում, Հայաստանն ընտրվեց ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կրթության միջազգային բյուրոյի խորհրդի (2019-2023թթ. ժամանակահատվածի համար) և Գլխավոր կոնֆերանսի իրավական կոմիտեի անդամ (41-րդ նստաշրջանի համար)։ Եվս մեկ ուրախալի լուր ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ից. դեկտեմբերի 11-ին՝ Կոլումբիայի մայրաքաղաք Բոգոտայում ընթացող ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պաշտպանության մասին կոնվենցիայի միջկառավարական կոմիտեի 14-րդ նիստին ընդունել է Հայաստանի կողմից ներկայացված հայտը՝ «Հայկական տառարվեստը և դրա մշակութային դրսևորումները» ներառելու ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մարդկության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ներկայացուցչական ցանկում:

Եվ մեկ հարց էլ հայ-չինական օրակարգից, որին ցանկանում եմ հատկապես անդրադառնալ, քանի որ կապված է մեր քաղաքացիների ազատ տեղաշարժի հետ: Դեկտեմբերի 10-ին, Ազգային Ժողովը վավերացրել է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության կառավարության միջև սովորական անձնագրեր կրող անձանց համար մուտքի արտոնագրի պահանջի փոխադարձաբար վերացման մասին համաձայնագիրը: Ներկայումս համաձայնագիրը մեր կողմից ներկայացվել է նախագահի ստորագրմանը, որը ստորագրելուց հետո ԱԳՆ կողմից համապատասխան ծանուցմամբ տեղեկացվելու է չինական կողմին: Եվ ծանուցումից միայն 30 օր հետո համաձայնագիրը մտնելու է ուժի մեջ: Նշեմ, որ դեռևս հունիսի 6-ին չինական կողմը տեղեկացրել էր հայկական կողմին իր ներպետական գործընթացներն ավարտելու մասին: 

Իմ կողմից այսքանը, և ես արդեն կպատասխանեմ ձեր հարցերին:

«Արմենպրես» լրատվական գործակալություն. Տիկի՛ն Նաղդալյան, երեկ Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարը հարցազրույց էր տվել CBC-ին՝ անդրադառնալով բանակցային գործընթացին Լեռնային Ղարաբաղի հարցի շուրջ։ Մի քանի ուշագրավ դրույթներ էր նշել, խոսել էր Լավրովի պլանի մասին, խոսել էր կողմերի միջև առկա կարմիր գծերի մասին, մեղադրել էր Հայաստանի իշխանություններին, որ Հայաստանի ներքին իրադարձությունները ազդում են Ղարաբաղյան հարցի շուրջ Հայաստանի դիրքորշման վրա և նաև նշել էր, որ Հայաստանը այդպես էլ չի կարողանում բացատրել, թե որն է մեր նշած անվտանգությունը: Ձեր մեկնաբանությունն այս հարցերին և, ի վերջո, ո՞րն է  անվտանգության մեր պատկերացումը:

Աննա Նաղդալյան. Շնորհակալություն հարցի համար: Մենք էլ ենք ծանոթացել Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարի տված բավական ծավալուն հարցազրույցին: Այս առումով ցանկանում եմ նշել, որ Հայաստանի դիրքորոշումը Լեռնային Ղարաբաղի հարցում հստակ ներկայացվել է, և վերջին անգամ Բրատիսլավայում։

Ադրբեջանի իր գործընկերոջ հետ հանդիպումից հետո ունեցած ծավալուն, ընդարձակ ելույթում ԱԳ նախարարը նշել է, որ Ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման հիմքը Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի ճանաչումն է․ ինքնորոշման իրավունքը, որը պետք է իրացվի առանց սահմանափակման և հարկադրման: Առանց սահմանափակման ասելով՝ մենք ի նկատի ունենք, որ Արցախի ժողովուրդը կարող է որոշել ինքնորոշման ցանկացած տարբերակ, այն է. Արցախի ժողովուրդն իրավունք ունի պահպանել և սահմանել իր կարգավիճակը Ադրբեջանի ինքնիշխանությունից, իրավասությունից և տարածքային ամբողջականությունից դուրս: 

Այն բոլոր առաջարկները կամ մեկնաբանությունները, որոնք չեն ապահովում Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրացումը, չեն կարող ընդունելի լինել Հայաստանի համար։

Ինչ վերաբերում է անվտանգության վերաբերյալ ձևակերպումներին, այն, որ Հայաստանը հստակորեն չի սահմանում անվտանգության վերաբերյալ իր մոտեցումները, նշեմ, որ Ադրբեջանը երեսուն տարուց ավել ձգվող իր հայատյաց քաղաքականությամբ փաստել է, որ որևէ պարագայում չի կարող ապահովել Արցախի ժողովրդի անվտանգությունը: Ես պարզապես մեկ օրինակ բերեմ․ վերջերս Ադրբեջանի նախագահը մեղադրում էր հայերին Սումգայիթի հակահայկական ջարդերի կազմակերպման և իրականացման մեջ: Նման միջավայրում անգամ ավելորդ է դիտարկել Ադրբեջանի կողմից հայ ժողովրդի անվտանգության երաշխավորման հնարավորությունը: Սա իրողություն է, որը գեղեցիկ ձևակերպումներով պարզապես հնարավոր չէ քողարկել: 

Հայաստանը Արցախի անվտանգության երաշխավորողն է, և Արցախի անվտանգություննըենթակա չէ զիջման: Չի կարող լինել որևէ իրավիճակ, երբ Արցախի ժողովուրդը մնա առանց պաշտպանության համար անհրաժեշտ անվտանգության գծերի: Եվ այս հանգամանքին նախարարը հանգամանալից անդրադարձել է Բրատիսլավայի իր ելույթում: Ադրբեջանական կողմը կա՛մ ընկալումների հետ կապված որոշակի խնդիրներ ունի, կա՛մ պարզապես չի ցանկանում ընկալել. բայց երևի թե այս պարագայում կարող եմ վստահորեն ասել, որ իրենք բավականին լավ ընկալում են անվտանգության այն բոլոր դիտարկումները, որոնք հայկական կողմը ներկայացնում է, պարզապես ձևացնում են, որպեսզի կարողանան արդարացնել իրենց առավելապաշտական դիրքորոշումը այս հարցում: 

Ինձ որևէ այլ բան չի մնում, քան ևս մեկ անգամ կրկնելու, որ Արցախի և Հայաստանի պարագայում սպառնալիքի լեզուն չի գործելու։ Ղարաբաղյան հակամարտության չկարգավորման  հիմնական պատճառը Ադրբեջանի առավելապաշտական դիրքորոշումն է, և դրա հիման վրա որևէ առաջընթաց պարզապես բացառվում է: 

Ինչ վերաբերում է՝ ինչ փաստաթուղթ է քննարկվում, մենք  բազմիցս ենք նշել, որ ներկա փուլում որևէ փաստաթուղթ չի քննարկվում:

«Արմենպրես» լրատվական գործակալություն. Բրատիսլավայում քննարկման ընթացքում որոշվե՞լ է հաջորդ հանդիպման մասին: Հունվարն էր կարծես թե: Պայմանավորվածություն կա՞ հստակ:

Աննա Նաղդալյան. Ադրբեջանի արտգործնախարարի հետ հանդիպման արդյունքների վերաբերյալ մեր կողմից տարածված մամուլի հաղորդագրությունում հստակ նշվել է, որ կողմերը քննարկել են վստահության ամրապնդման, ինչպես նաև աշխատանքները հաջորդ տարվա սկզբին շարունակելու ծրագրեր: Նաև համանախագահների հայտարարության մեջ, եթե չեմ սխալվում, նշված է, որ կողմերը պայմանավորվել են շարունակել աշխատանքները 2020թ. սկզբներին: Ինչ վերաբերում է հանդիպմանը, նշեմ, որ կա հստակ ձևաչափ, որ հանդիպման մասին հայտարարվում է համաձայնեցված կարգով միաժամանակ, երբ որ բոլոր մանրամասներն արդեն իսկ համաձայնեցված են լինում համանախագահների միջոցով: Նշեմ, որ ներկայումս համանախագահների այս հայտարարության մեջ նշված աշխատանքների վերաբերյալ մանրամասները գտնվում են քննարկման փուլում: 

Հանրային հեռուստաընկերություն․ Խոսեցիք լրագրողների փոխայցերից, նախ կուզեի ճշտեի՝ ի՞նչ սկզբունքով են ընտրվել լրագրողները, ո՞րն էր դրա արդյունքը, ակնկալված արդյունքը ստացա՞ք թե՝ ոչ: Եվս մեկ հարց՝ Մինսկի խմբի համանախագահների՝ Բրատիսլավայի հանդիպմանը հաջորդած հայտարարության մասին, որևէ կերպ տարբերվու՞մ էր այս հայտարարությունը նախորդներից, ու կա՞ր արդյոք հետդարձ Սանկտ-Պետերբուրգի և Վիեննայի պայմանավորվածություններին: Շնորհակալություն: 

Աննա Նաղդալյան. Շնորհակալություն: Նախ անդրադառնամ լրագրողական ծրագրերին: Նշեմ, որ այս ծրագրի իրականացումը վստահության ամրապնդման և կողմերի միջև հանրային մակարդակում երկխոսության խոստումնալից օրինակ է: Իհարկե, հրաշքներ այս մեկ հանդիպումից սպասել պետք չէ, մենք գիտենք, որ Հայաստանում և Արցախում առկա են լրատվական տարբեր դաշտեր, և ակնկալել, որ ադրբեջանական կողմի մեկնաբանությունները և լրագրողների հրապարակումները ամբողջությամբ զերծ են լինելու քարոզչական կաղապարներից, մեր կողմից դա,  իհարկե, միամտություն կլիներ: 

Բայց մենք դրական ենք գնահատում այս ծրագրի իրականացումը՝ մի քանի հանգամանքներից ելնելով.  նախ եղել է բոլոր կողմերի ակտիվ ներգրավվածություն՝ կառավարական մակարդակով: Ծրագրի իրականացմանը լիարժեք մասնակցել է Արցախը: Ծրագրի իրականացման ընթացքում մենք ականատես ենք եղել բոլոր կողմերի՝ ծրագիրը հաջող անցկացնելու ձգտումին, ինչը, կարծում ենք, վստահության ամրապնդման միջոցառումների հաջողության հիմնական գրավականն է: 

Մեզ հայտնի են ադրբեջանական կողմի մեկնաբանությունները, մենք հետևում ենք, թե ինչպիսի հրապարակումներով են նրանք հանդես գալիս, մեզ հայտնի են պաշտոնական մեկնաբանությունները, որոնք  որոշակի քարոզչական շեշտադրումներ են պարունակում՝ թե՛ ծրագրի նպատակի, թե՛ մասնակիցների, թե՛ այլ առումներով: Այս առումով ես ձեռնպահ կմնամ մեկնաբանելու մեր տարբեր ընկալումներն այս ամենի վերաբերյալ: 

Սակայն ցանկանում եմ այստեղ կետրոնանալ դրականի վրա և մեկ փաստ արձանագրել, որ Ադրբեջանը կառուցողական եղավ ծրագրի իրականացման գործում: 

Հիմնական փաստը այն է, որ մեզ հնարավոր եղավ արձանագրել վստահության ամրապնդման որոշակի ծրագիր, որը բոլոր կողմերի կողմից, անկախ մեկնաբանություններից, որոշակի դրական արձագանքի է արժանացել: Եվ կա բոլոր կողմերի պատրաստակամությունը՝  շարունակելու դրա հիման վրա: 

Իսկ ինչ վերաբերում է, թե ինչ հիմքով են ընտրվել լրագրողները՝ պետք է ասեմ, որ լրագրողների ընտրության համար հիմք է ծառայել առաջինը՝ իրենց պրոֆեսիոնալիզմը և Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրը լուսաբանելու փորձը: Ինչպես նաև կարևոր հանգամանք է եղել լրագրողների՝ Ադրբեջան մեկնելու պատրաստակամությունը: 

Բավական շահարկումներ եղան նաև, թե ինչու էր ծրագիրը պահվում գաղտնի: Դա պայմանավորված էր նույնպես մի քանի հանգամանքներով. առաջինը՝ 17 տարվա ընդմիջումից հետո, սա առաջին նման լրագրողական փոխայցելությունն էր, և կային որոշակի նկատառումներ՝ ելնելով անվտանգությունից, ծրագրի անհարկի քաղաքականությունից խուսափելու և այլ նկատառումներից: Ամեկարևոր հանգամանքը՝ կողմերի միջև կար պայմանավորվածություն, և Հայաստանը լիարժեքորեն պահպահել է այդ պայմանավորվածությունը․ կարծում ենք սա էլ է վստահության որոշակի դրույթներ պարունակում իր մեջ: Իսկ Հայաստանի պարագայում կարող եմ ասել, որ ադրբեջանցի լրագրողները հանդիպել են բավական մեծ քանակությամբ հայ գործընկերների՝ լրագրողների և փորձագետների շրջանակի ներկայացուցիչների հետ։ Ուստի դժվար է խոսել կոնֆիդենցիալության մասին։  

Հանրային հեռուստաընկերություն․ Իսկ համանախագահների այս հայտարարությունը ինչ-որ նոր բան պարունակու՞մ էր:

Աննա Նաղդալյան. Երկրորդ հարցի վերաբերյալ՝ Բրատիսլավայի հայտարարության մեջ որոշակի փոփոխություն կա թե՝ ոչ, կարծում եմ ես չէ, որ պետք է այդ  գնահատականը տամ: Սակայն այն առնչությամբ, թե արդյոք վերադարձ կա Վիեննային և Սանկտ Պետերբուրգին, ապա նորույթ ասած չեմ լինի, եթե նշեմ, որ խաղաղ գործընթացում կարևոր բաղադրիչ է նաև խաղաղությանը նպաստող միջավայրի ձևավորումը: Եվ հայկական կողմի համար վստահության ամրապնդման և ռիսկերի նվազեցման ու կառավարման հարցերը մշտապես եղել են օրակարգային՝ անկախ դրանց անվանումից,  և ես առիթ եմ ունեցել նաև դրան անդրադառնալու, որ մեզ համար ամենակարևորն այն է, ինչ աշխատում է տեղում, ինչ արժանահավատ է և այն, ինչ տալիս է հստակ արդյունքներ: Համանախագահների հայտարարությանը վկայակոչելով, կարող եմ ասել, որ Հայաստանը և Արցախը մշտապես կողմնակից են եղել ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի գրասենյակի կարողությունների ընդլայմանը: 

Անկախ ժամանակ առ ժամանակ տեղի ունեցող լարումներից ու սրումներից՝ մենք ներկա փուլում ունենք մի իրավիճակ, որտեղ կարող ենք արձանագրել ռիսկերի առավել նվազ մակարդակ: Սա մեզ համար հստակ արդյունք է, և մենք պետք է շարունակենք այս ուղղությամբ քայլերը: Եթե խոսում ենք, թե դա ինչպես է կոչվելու՝ Վիեննա, Սանկտ-Պետերբուրգ, Դուշանբե, թե այլ անվանմամբ, ապա մեզ համար կարևորը փաթեթավորումը չէ, մեզ համար կարևոր է, որ դրանք գործում են, տալիս են հստակ արդյունք: Այսօր մենք կարողացել ենք գործի դնել որոշակի մեխանիզմներ, որոնք աշխատում են, և մենք շարունակելու ենք այդ ուղղությամբ աշխատել:

Ազատություն ռադիոկայան. Մամեդյարովի հարցազրույցի մեջ հետևյալ պնդումը կա, տիկի՛ն Նաղդալյան: Նա ասում է, որ հայկական կողմը ներկայացրել է «Լավրովյան պլանը», որը ենթադրում է Ղարաբաղյան խնդրի կարգավորման փուլային  տարբերակ։ Հարցս հետևյալն է՝ Բրատիսլավայում կամ վերջերս կայացած բանակցությունների ժամանակ քննարկվել է արդյո՞ք Լավրովյան ծրագիրը, և ի՞նչ է այն իրենից ներկայացնում, եթե քննարկվել է: Շնորհակալություն:

Աննա Նաղդալյան. Ձեր հարցին ես որոշակիորեն անդրադարձա նախորդ պատասխանումս՝ նշելով, որ ներկա փուլում որևէ փաստաթուղթ չի քննարկվում: Դա մենք նշել ենք բամիցս: Իսկ ինչ վերաբերում է, թե ինչ է նշել պարոն Մամեդյարովը, ես չէի ցանկանա համարել, որ այստեղ կա տեխնիկական վրիպակ իրենց կողմից, որովհետև անհասկանալի է, թե ինչի մասին է խոսում պարոն Մամեդյարովը:

Կենտրոն հեռուստաընկերություն. Իր վերջին ճեպազրույցներից մեկում Լավրովը անդրադարձել էր Արցախի հիմնախնդրին՝ նշել, որ կողմ է Ղարաբաղյան երկու համայնքների շփումների վերականգնմանը, որոնք ինչ-որ մի փուլում իրականացվում էին, այնուհետև սառեցվել են: Իսկ վերջին շրջանում բավական մեկնաբանվեց Ազգային ժողովի  «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Իգիթյանի հայտարարությունը, որ վարչապետն էր հայտարարել, որ խնդիր չի տեսնում, որ բանակցությանն Ալիևի հետ գան նաև Լեռնային Ղարաբաղի ադրբեջանական համայնք համարող մարդիկ: Խնդրում ենք սա մեկնաբանել: Եվ մի փոքրիկ հարց ևս՝ կապված Հաջիևի հետ: Նա ասել էր, որ Հայաստանից հակասական դիրքորոշումներ են հնչում ԼՂ-ի հարցով:

Աննա Նաղդալյան․ Սկսեմ վերջին հարցից: Մենք նույնպես նկատել ենք վերջին շրջանում Ադրբեջանի ԱԳ նախարարի և Ադրբեջանի նախագահի օգնականի կողմնակալ մեկնաբանությունը Հայաստանի դիրքորոշման վերաբերյալ: Այս ամենը Ադրբեջանում տեղի ունեցող ներքաղաքական վերադասավորումների արդյունք է, և, կարծում ենք, որ դրանք չպետք է հիմք հանդիսանան Ղարաբաղյան խաղաղ գործընթացի վերլուծության համար: 

Ինչ վերաբերում է Ձեր առաջին հարցին․ Ռուսաստանի ԱԳ նախարարը, վերջին շրջանում բավական շատ հայտարարություններ է արել ԼՂ հիմնախնդրի վերաբերյալ, մասնավորապես Երևանում, որտեղ անդրադարձել է Լեռնային Ղարաբաղի  դերին խաղաղ կարգավորման գործընթացում: 

Հակամարտության կողմերի վերաբերյալ Հայաստանի դիրքորոշումը հստակ է: Կա 1994թ.-ի ԵԱՀԿ Բուդապեշտի գագաթաժողովի եզրափակիչ փաստաթղթում ամրագրված եռակողմ բանակցային ձևաչափը, որը բխում է 1994թ.-ի եռակողմ հրադադարի համաձայնագրից: Իսկ կողմերի պատվիրակությունների կազմի որոշումը կողմերի իրավասության դաշտում է: 

Նշեմ, որ Լեռնային Ղարաբաղը իր պատմության ընթացքում երբևէ չի եղել երկհամայնքային միավոր: Անգամ Խորհրդային տարիներին ԼՂ-ն եղել է հայկական ինքնավարություն: Չնայած Ադրբեջանի կողմից իրականացված քաղաքականությանը՝ փոխելու Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդագրական պատկերը՝ ի հաշիվ ադրբեջանցիների վերաբնակեցման, ի դեպ սա հանգամանք է, որի մասին հանրային կերպով հայտարարել են Հեյդար Ալիևը, և վերջերս հաստատել է Իլհամ Ալիևը, հայերը Լեռնային Ղարաբաղում կազմել են բացարձակ մեծամասնութոյւն: Ուստի միջհամայնքային հանդիպումների թեմայի վերաբերյալ դատողությունները համարում ենք արհեստածին, և դրանք մեկ նպատակ ունեն՝ պայմանականություններ մտցնել Արցախի իշխանությունների՝ խաղաղ կարգավորման գործընթացի լիարժեք կողմ դառնալու հարցին: 

Արմենիա հեռուստաընկերություն. Նախօրեին Միացյալ Նահանգների Սենատի կողմից Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչելու բանաձևն ընդունվելուց հետո Թուրքիան արձագանքեց․ «Մենք խստորեն քննադատում և դատապարտում ենք Միացյալ Նահանգների Սենատի որոշումը, որով կեղծ պատմական ընկալումը փոքր քաղաքական հաշիվների գործիք է դառնում։ Իրավական ուժ չունեցող այս որոշումը թե՛ քաղաքական, թե՛ տնտեսական, թե՛ ռազմական ոլորտում Թուրքիայի արդարացի և վճռական դիրքորոշման վրա ազդեցություն  չի կարող ունենալ։ Թուրքիայի պայքարը՝ հանուն տարածաշրջանում իր կենսական շահերի պաշտպանության, վճռական կշարունակվի՝ չնայած նման անարդար և անհիմն որոշումների»։ Ինչպե՞ս է ԱԳՆ-ն վերաբերում այս հայտարարություններին, և երկրորդ հարցը․ ինչպե՞ս կմեկնաբանեք Հայոց ցեղասպանության ճանաչման դեմ պայքարի համար Թուրքիայի նախագահի աշխատակազմին առընթեր կայքի ստեղծումը։ 

Աննա Նաղդալյան. Երկրորդ հարցի առնչությամբ նշեմ, որ Ցեղասպանության հանցագործության զոհերի հիշատակի և արժանապատվության միջազգային օրվան ընդառաջ Թուրքիան դիմում է արդարության ժխտման հերթական քայլին՝ դրանով ավելի խորացնելով իր և համամարդկային արժեքների միջև առկա անջրպետը։ Ժխտողականությունը ապագա չունի, անկախ՝ ինչ փաթեթավորում դրան տրվի։ Որքան էլ Թուրքիան ջանքեր գործադրի ճնշելու ճշմարտությունը, ամեն դեպքում ճշմարտությունը  հարթելու է իր ճանապարհը և դառնալու է հասարակական գիտելիք։ 

Երկրորդ մասի կապակցությամբ նշեմ, որ սա Թուրքիայի պաշտոնական ո՛չ առաջին և ո՛չ էլ վերջին մեկնաբանությունն է Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը, իսկ տարածաշրջանում կենսական շահերով պայմանավորված Հայոց ցեղասպանության  մերժումը, պարզապես, ևս մեկ անգամ ընդգծում է, որ Թուրքիան հանդիսանում է հայ ժողովրդի անվտանգության սպառնալիք։ Այս պարագայում ավել ոչինչ չեմ կարող ասել։