Հռիփսիմե Գրիգորյան. Պարոն նախարար շնորհակալություն ներկայացման համար, և ուրախ եմ Ձեզ ևս մեկ անգամ տեսնելու ԱԺ-ում: 

Մենք հիմա ունենում ենք բյուջեի քննարկումներ բոլոր նախարարությունների հետ, և ես հերթական անգամ, բայց թերևս ապարդյուն, տարակուսում եմ, թե որտեղ է մեր խորհրդարանական ընդդիմությունը: Բյուջեի քննարկումներն այն կարևորագույն շրջանն է, երբ իրենք կարող են այստեղ գալ և ոչ միայն բյուջեին առնչվող հարցեր ուղղել, այլ նաև ոլորտային հարցեր տալ, առավել ևս երբ մենք խոսում ենք արտաքին քաղաքականության մասին: Ես իհարկե չեմ ուզում որևէ կերպ փոխարինած լինել, բայց այն քաղաքացիները մեր, ովքեր ձայն են տվել ընդդիմությանը, վստահաբար կունենային հարցեր այսօր ուղղելու, բայց դրա հնարավորությունից զրկված են, որովհետև իրենց ներկայացուցիչները բացակա են: 

Ես կխնդրեի, պարոն նախարար, որպեսզի Դուք անդրադառնաք ինչքանով, որ կցանանկանաք և ինչ տեսանկյունից կցանկանաք այն կարևորագույն հարցերին, որոնք այսօր հուզում են մեր հանրության լայն շրջանակների՝ առնչվող խաղաղության գործընթացին, Ադրբեջան-Հայաստան կարգավորման հետ, ապաշրջափակման հետ. հարցերին, որ Դուք կարևոր կհամարեք ադրադառնալ: Նաև օրերս Դուք մասնակցել եք Համահայկական համաժողովին, և ես այնտեղից շատ դրական արձագանքներ եմ լսել, և մեր Սփյուռքի ներկայացուցիները շատ ոգևորված էին, որ տեղեկացվել են հարցերի շուրջ անձամբ Ձեզանից, և այն տեսանկյուններից, որ հաճախ չեն լսել պաշտոնական լրահոսում: Եթե կան ասպեկտներ, որոնց կցանկանայիք անդրադառնալ, խնդրեմ: Շնորհակալություն:

Պատասխան. Գիտեք, այստեղ պետք է նշեմ, և սա առաջին անգամ չէ, որ մենք ասում ենք. բոլոր գործընթացներն այնքան հրապարակային են, որ, ըստ էության, տեղեկացվածության խնդիր կարծում եմ չպետք է լինի ո՛չ հայաստանյան հանրության, ո՛չ էլ մեր սփյուռքահայ բարեկամների շրջանում: Անշուշտ կան դետալներ, բանակցային նրբություններ, որոնք հրապարակային չեն, բայց էական ամբողջական պատկերը տեսնելու համար հրապարակային ինֆորմացիան ես կարծում եմ, որ ավելի քան բավական է: 

Ուրիշ հարց, որ այստեղ գնահատականների հարց կարող է առաջանալ. դա էլ, ինչպես ասում են, փաստերը կան եզրակացությունները թող ամեն մեկն ինքն իր համար անի, որոշ դեպքերում դա վերլուծական մտքի, որոշ դեպքերում ճաշակի հարց է: 

Բովանդակային էլ եմ ուզում անդրադառնալ և պատասխանել ձեր հարցին: Երկու արձանագրում կարող եմ անել մեկը լավ, մյուսը՝ վատ. Վատն այն է, որ բոլոր հարցերում, բոլոր ուղղություններում որոնցով և որոնց շուրջ մենք բանակցում ենք Ադրբեջանի հետ, մենք հանդիպում ենք Ադրբեջանի առավելապաշտական դիրքորոշումներին, և իմ տպավորությունն այն է, որ Ադրբեջանը համարելով, որ ռազմական հաջողություններ է ունեցել, այժմ կարող է ինչ-որ պայմաններ թելադրել Հայաստանին: Սա, իհարկե, իրականություն չի կարող լինել, և երկարատև, համապարփակ և կայուն խաղաղությանն այս ճանապարհով հնարավոր չէ հասնել:

Ես հույս ունեմ, որ Ադրբեջանում սա ժամանակի ընթացքում ավելի հստակ կհասկանան, և եթե իսկապես ցանկանում են, շահագրգիռ են ունենալ կայուն խաղաղություն Հարավային Կովկասում, ապա պետք է որոշ հարցերում իրենք ևս արձանագրեն, որ միակողմանի շահավետ լուծումներ չեն կարող լինել, ուղղակի դա չի աշխատի, դա երկարաժամկետ չի լինի: Սա է վատ նորությունը:

Լավ նորությունն այն է, որ այժմ բոլոր խնդիրները, որոնք կան մեր հարաբերությունների թնջուկում, բոլոր հարցերը և ուղղությունները, որոնցով մենք բանակցում ենք, այս ամբողջ փաթեթի նկատմամբ կա միջազգային ուշադրություն, միջազգային հանրության հստակ ուշադրություն: Սա մենք կարող ենք տեսնել, երբ ժամանակային վերլուծություն ենք անում: Տեսնում ենք, որ այս ուշադրությունն առայժմ գնալով ավելի-ավելի մեծանում է: Եվ հատկապես սեպտեմբերի 13-14-ի ադրբեջանական ագրեսիայից հետո կարծում եմ, որ միջազգային հանրությունը շատ հստակ ուղերձ հղեց Ադրբեջանին այն մասին, որ ուժի կիրառումը կամ ուժի կիրառման սպառնալիքը չի կարող լինել հարցերի լուծման ճանապարհ: Կրկին, հուսով եմ, որ այս ուղերձը ևս Ադրբեջանում շատ լավ կհասկանան: Սա էլ լավ նորությունը: 

Եվ կան կանոններ և գծեր, որոնք չպետք է հատվեն: Սա է, ըստ էության, միջազգային հանրության ուղերձը: Գիտեք, որ կան տաբեր կենտրոններ, որոնք շահագրգիռ են, որ հայ-ադրբեջանական բանակցություններն այնուամենայնիվ շարունակվեն կառուցողական կերպով և կոնկրետ արդյունքներ ունենան: Մենք ուրախ ենք տեսնել այդ ջանքերը և կառուցողական կերպով մասնակցում ենք տարբեր հարթակներում այս բանակցություններին: Ընդամենը 2-3 օր առաջ Սոչիում տեղի ունեցավ Հայաստան-Ադրբեջան-Ռուսաստան առաջնորդների եռակողմ հանդիպում, մի քանի օրից ես կմեկնեմ Վաշինգտոն, այնտեղ կլինի իմ, պարոն Բայրամովի և պարոն Բլինքենի հանդիպումը: Այսինքն սա անընդհատ և ինտենսիվ գործընթաց է և վկայում է այն մասին, որ այդ միջազգային հանրության ուշադրությունը, որի մասին խոսեցի կա: Շնորհակալ եմ:

Հռիփսիմե Գրիգորյան. Շնորհակալ եմ պարոն Միրզոյան: Կարծում եմ, որ մի կողմից, այո, շատ հրապարակային է մեր քաղաքականությունը, մյուս կողմից կա անընդհատ պահանջ սրա մասին նորից իմանալու, վերջին նորություններն իմանալու, կամ անգամ որոշ արդեն կրկնված թեզեր վերահաստատելու: 

Այս առումով կարևոր էին ձեր ընդհանրացումները և եզրահանգումները, և ես կցանկանայի նաև հարցնել մի փոքր առանձին ասպեկտի՝ տարածաշրջանային ուղիների ապաշրջափակման մասին: Վերջերս հնչեցին հրապարակային հայտարարություններ. և՛ հայկական կողմից վարչապետը դիրքորոշում հայտնեց, և՛ ադրբեջանական կողմից արձագանքներ եղան: Այս ուղղությամբ այս պահին կա որևէ նորություն, որ սպասվում է, այսինքն որևէ հավելյալ կամ հանդիպում տարածաշրջանային կոմունիկացիների ապաշրջափակման վերաբերյալ, որովհետև որոշակիորեն խոսույթի մեջ փոփոխություն կա: Այսինքն, այլևս էսքտերիտորիալության մասին, համենայն դեպս, ընդհանրապես խոսք չի գնում, անգամ Ադրբեջանի փոխվարչապետն այս մասին խոսեց: Եթե այստեղ էլ որևէ բան կա ասելու… Շնորհակալություն:

Պատասխան. Անշուշտ տարածաշրջանային, տնտեսական ու տրանսպորտային ենթակառուցվածքների ապաշրջափակման խնդիրը մեր բանակցային հիմնական ուղղություններից մեկն է, և շատ կարևոր մաս է համապարփակ կարգավորման Հարավային Կովկասում: Երևի ճիշտ կլինի, այնուամենայնիվ, մանրամասները հարցնել փոխվարչապետ Գրիգորյանից:

Ես կարող եմ արձանագրել միայն, որ այո մեր վերջին հանդիպումները, ինչպես նաև, կարծես թե Հայաստանից դուրս արվող հայտարարությունները խոսում են այն մասին, որ որևէ մեկը կասկածի տակ չի դնում այն, որ ապաշրջափակվող և ենթադրաբար նոր կառուցվելիք ճանապարհները կամ տրանսպորտային ենթակառուցվածքներն ամբողջապես գտնվելու են այն երկրների սուվերենության ներքո և տարածքային ամբողջականության շրջանակներում, որոնց տարածքով որ անցնում են: Մնացած դետալները դեռ քննարկվում են: Կրկին ես կարող եմ արձանագրել հայկական կողմի կառուցողականությունն այստեղ ևս և պետք է արձանագրեմ ադրբեջանական և հնարավոր շահագրգիռ այլ կողմերի ոչ կառուցողականությունը: 

Գուրգեն Արսենյան. Պարոն նախարար, ինձ գոհացնում է և դուր է գալիս Ձեր աշխատանքը որպես արտգործնախարար: Ինձ չի գոհացնում և դուր չի գալիս այն բյուջեն, որը Դուք հիմա ունեք: Մեծ անհամաչափություն է ստեղծվում: Այն աշխատանքն ու այն ակտիվությունը, որ կա արտգործնախարարության, դիվանագիտական դաշտում, պետք է նաև ունենար արտացոլում իր ֆինանսական ապահովման դաշտում: 

Առաջինը, շատ ցածր է ու անբավարար է արտգործնախարարության աշխատակիցների աշխատավարձը, վարձատրությունը: Դա անբավարար է մարդկանց, ովքեր որ պատրաստվում են դառնալ դիվանագետ ու սպասարկել Հայաստանի պետական շահերն արտերկրում և այլն: Դա անբավարար աշխատավարձ է: Մենք իրականացնում ենք գործողություն, որով, ասենք, կրկնապատկում ենք ուսուցիչների աշխատավարձը, մենք իրականացնում ենք գործողություն, որով բարձրացնում ենք զինվորականների աշխատավարձը: Դիվանագետների դերը ու գործը պակաս չէ: Գտեք ուղիներ, որպեսզի ավելացնեք այդ աշխատավարձը: 

Երկրորդ, Ձեր գործունեության ընթացքում խնդրում եմ վերջնականապես դուրս եկեք այն կլիշեից, որ արտգործնախարարությունը սփյուռքի հարցերով զբաղվող կառույց է: 20 տարի արտգործնախարարությունը եղել է սփյուռքի հարցերով զբաղվող կառույց: Այսինքն, իր ակտիվությունը եղել է այնտեղ, որտեղ հայկական սփյուռք կա: Ձեր վերջին տարվա աշխատանքը բերել է նրան, որ արտգործնախարարությունը վերադարձել է իր հիմնական ֆունկցիային՝ սպասարկում է ՀՀ պետական շահերը, ոչ թե՝ սփյուռքի կամ այլն:

Ձեր գլոբուսում, ԱԳՆ գլոբուսում, բացակայում է մի մայրցամաք: Աֆրիկան չկա Ձեր գլոբուսում իրականում: Այդ երկրների վրա էլ ուշադրություն դարձրեք, կարևոր են իրենք: Դրա համար ռեսուրս պահանջեք, պահանջեք ու դրեք այն խնդիրներն, ու արձանագրեք այն խնդիրները, որոնք որ մեր երկրի և պետական շահերի համար կարող են օգտակար լինի: 

Իսկ ուզում եմ տեղեկացնել Ձեզ, որ անտեսել աֆրիկյան մայրցամաքը պետք չէ. այնտեղ էլ է ինչ-որ պահ դառնալու կարևոր որոշումներ ընդունելու տեղ, ու այնտեղ պետք է հայկական դիվանագիտական ակտվիություն լինի: Ճառ է ստացվում, բայց ունակ եք Դուք, այդ հնարավորությունն ունեք այդ ամբիցիոզ խնդիրները դնելու և այդ խնդիրների լուծմանը գալու առավել ևս, երբ մենք այս պահին ունենք հնարավորություն ռեսուրսների, որովհետև պետբյուջեի, եկամուտների գերակատարում կա, եկող տարի պլանավորվում է որոշակի տնտեսական աճի պահպանում, անկման որևէ բան չկա: Արեք այդ բաները, տարբեր տեղերում գնեք նոր դիվանագիտական ներկայացուցչոթյունների համար տարածք, ավելացրեք այդ ամեն ինչը, որովհետև վաղը կարող է ստեղծվի մի իրավիճակ, որ էլ չհասցնենք դա անենք: Դուք հիմա կարող դա անել, որովհետև նոր շունչ է եկել ԱԳՆ, նոր տրամադրություն է ստեղծվել: 

Պատասխան։ Պարոն Արսենյան, ինչ խոսք, շնորհակալ եմ հնչեցված գնահատանքի խոսքերի համար, ինչքան հասկացա, վատ չէր գնահատականը։ 

Ինչ վերաբերում է ֆինանսավորմանը, ես Ձեր մոտեցումը միայն ողջունում եմ, և ուզում եմ հիշեցնել, որ վերջում Դուք եք որոշումը ընդունելու քվեարկում են ԱԺ պատգամավորները և նախաձեռնություն կարող են ցուցաբերել և որոշում կայացնել այդ մասին։ 

Իմ կողմից ուզում եմ ասել, որ մենք շնորհակալ ենք Ֆինանսների նախարարության մեր գործընկերներին, մասնավորապես՝ պարոն Խաչատրյանին, ինչպես նաև վարչապետին, աշխատակազմին: Անցել ենք, բնականաբար, քննարկումների  և համաձայնությունների երկար փուլ, որ հասել ենք այստեղ։ Անշուշտ, ամեն ինչ չէ, ինչ մենք խնդրել ենք ի վերջո հաստատվել է և հասել է ԱԺ, բայց հիմնականում, կրկնում եմ, շնորհիվ մեր լավ համագործակցության և առկա հիմնավորումների, ի վերջո, ինչ որ ծրագրել ենք, արտացոլված է մեծ հաշվով բյուջեի նախագծում։ 

Սակայն ցանկանում եմ հիշեցնել, ես ամեն ինչ չէ, որ ասացի։ Խոսեցի շենքերի վերանորոգումից, խոսեցի այն մասին, որ մենք անշարժ գույք ենք ձեռք բերում մի քանի մայրաքաղաքներում, որը, կարծում եմ, լրջագույն ներդրում է: Ընդ որում, ես խոսում եմ մայրաքաղաքների, երկրների մասին, որոնք չափազանց կարևոր են մեզ համար. այստեղ հարցը սեփականության ձևը չէ, այն չէ՝ վարձակալում ենք, թե՝ ոչ: Եվ ինձ համար, մեղմ ասած, շատ տարօրինակ էր տեսնել, որ նույնիսկ վարձակալության պայմաններում այդ երկրներում այդ շենքերն են ընտրվել որպես ՀՀ դիվանագիտական ներկայացուցչություններ։ 

Ես չխոսեցի ավտոպարկի մասին։ Այստեղ կարող են այսպիսի հարցերը ինչ-որ առումով նաև կենցաղային թվալ, բայց նաև անբաժան մասն են մեր դիվանագիտական ներկայացուցչությունների կյանքի, և սպասարկում են բուն քաղաքական բովանդակային գործառույթները։ Մենք ահռելի քանակությամբ ավտոպարկ ենք թարմացրել։ Խոսեցիք աշխատավարձերի մասին։ Ցանկանում եմ տեղեկացնել, որ 2022 թվականի համար արդեն հաստատվել է այդ բյուջեն։ Անցած և այս տարի օտարերկրյա պետություններում մեր ներկայացուցչությունների աշխատավարձերի վճարման համակարգը ամբողջությամբ նորացված է։ 

Անշուշտ, սխեման, հանուն արդարության, մշակվել էր մինչև իմ ԱԳ նախարար դառնալը, բայց կենսագործվել է արդեն իմ նշանակումից հետո, 2022թ․ բյուջեում դա կար։ Մեր ներկայացուցիչները՝ դեսպանները, կրտսեր աստիճանի ներկայացուցիչներն արտերկրում ստանում եմ այլ գումար, քան նախկինում։ Այդ սխեման տարիներ շարունակ չէր թարմացվել, մինչդեռ եղել էին գնաճային գործընթացներ և այլն. դա թարմացվեց։ Կենտրոնական ապարատին եթե անդրադառնանք, ապա կառավարության և Ֆինանսների նախարարության առաջարկով մենք այդ հարցին կանդրադառնանք հանրային կառավարման բարեփոխումների ավելի լայն համատեքստում։ 

Սփյուռքի վերաբերյալ. կա առանձին պետական գերատեսչություն։ Բացարձականացնել այս թեման չենք կարող, պարոն Արսենյան, որովհետև մեր դեսպանությունները շատ երկրներում գտնվում են կոնկրետ տեղեր, որտեղ կան կոնկրետ հայկական համայնքներ, և այստեղ եթե միայն հայապահպանության տեսանկյունից անդրադառնանք, գուցեև պետք է այդ բոլոր գործառույթները պատվիրակել սփյուռքի հանձնակատարին և նրա գրասենյակին, բայց, իհարկե, այդ երկրներում կան քաղաքականությանը առնչվող հարցեր և այլն, և մեր դեսպանությունները ցանկանան թե ոչ, պետք է առնչվեն, հարաբերվեն, շփվեն նաև հայ համայնքի հետ, և գաղնտիք չէ՝ օգտագործեն նաև նրանց ներուժը այլ հարցերում ևս։

Ինչ վերաբերում է Աֆրիկային, շնորհակալ եմ, որ հիշեցրեցիք այս մայրցամաքի մասին։ Իրականում այնտեղ՝ Եթովպիայում մենք ունենք դիվանագիտական ներկայացուցչություն։ Վերջին շրջանում իրադարձություններ տեղի ունեցան նաև Եթովպիայում, որոնք մի փոքր խանգարեցին ակտիվացնել այս ուղղությամբ մեր աշխատանքները, բայց հուսով եմ, որ առաջիկայում ավելի ծավալուն կերպով կկարողանանք այնտեղ գործունեություն ծավալել։ 

Ես Հյուսիսային Աֆրիկան նաև չեմ ասում, այստեղ Մերձավոր Արևելքի և Մաղրիբի շրջանը ավելի շատ արաբական երկրների կոնտեքստում են ավանդաբար դիտարկվում, բայց, իհարկե, աֆրիկյան մայրցամաքին էլ պետք է ուշադրություն դարձնել և լուրջ ուշադրություն դարձնել, և դա մեր պլանների մաս է։ Ցավոք, ամեն ինչ չէ, որ միանգամից հասցնում ենք, պարոն Արսենյան։

Ռեսուրսների մասով կարող եմ միանգամից ասել, որ մարդկային ռեսուրսի ավելացման հարց կա մոտ ապագայում, և մենք պիտի դրանով լուրջ զբաղվենք, այսինքն՝ մեր դիվանագետների թիվն առնվազն պետք է ավելացվի, դա միանշանակ։

Սարգիս Խանդանյան։ Ես մի հարց ունեմ, պարոն նախարար։ Կուզենայի հնչեցնեք Ձեր գնահատականը Հայաստանի և Թուրքիայի միջև կարգավորման գործընթացի դինամիկայի վերաբերյալ։ Գիտենք, որ կոնկրետ պայմանավորվածություններ էին ձեռք բերել հատուկ ներկայացուցիչները․ դրանք երկուսն էին։ Գիտենք, որ որոշակի մասնագիտական-տեխնիկական աշխատանք պիտի այդ ուղղությամբ տարվեր։ Ի՞նչ նորություն կա այս ուղղությամբ։

Պատասխան։ Այո, խոսակցությունները բավականին կոնկրետ են։ Ես չեմ ուզում կրկնել այն ընդհանուր բնույթի գնահատականները, որոնք բազմիցս եմ ասել: Կարծում եմ, որ դրանք հանրահայտ են, որ գործընթացն առանց նախապայմանների է, և, միևնույն ժամանակ, թուրքական կողմն անընդհատ Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների կարգավորման հետ է կապում, ինչն ինչ-որ առումով նաև ինքնին, ըստ էության, մի քիչ նախապայման է հիշեցնում։ 

Այնուամենայնիվ, այդ հայտարարություններին զուգահեռ շատ կոնկրետ քննարկումներ են ընթանում, այդ թվում և առաջին հերթին՝ հատուկ ներկայացուցիչների, բանագնացների մակարդակում, բայց նաև այդ մակարդակից դուրս արդեն մասնագիտական որոշակի ներգրավվածությամբ: Եվ խոսակցությունը, ըստ էության, մի քանի կոնկրետ քայլերի մասին է, այդ թվում և դիվանագիտական անձնագրեր ունեցող անձանց, համար սահմանի բացման վերաբերյալ, ինչպես նաև երրորդ երկրների քաղաքացիների համար սահմանի բացման վերաբերյալ: Կարող եմ ասել, որ առաջընթաց կա, խոսակցությունը շարունակվում է, և կարող եմ ասել նաև, որ ակնկալում եմ և հույս ունեմ, որ դրական արդյունքներ կլինեն նաև մոտ ապագայում։